گاڤ

ل رۆژا 1ی چریا ئێکێ دەولەت باخچەلی، سەرۆکێ پارتیا نەتەوەپەرست یا تورکیا (مەهەپێ)، نزیکی پەرلەمانتارێن کۆما پارتیا وەکهەڤی و دیمۆکراسیێ (دەم پارتیێ) بوو و سلاڤکرە تونجەر باکرهان هەڤسەرۆکێ دەم پارتیێ، سەزای تەمەلی، سەرۆک فراکسیۆنێ وێ، پەروین بۆلدان، پەرلەمانتارا وانێ و سرری ساکک، پەرلەمانتارێ ئاگریێ.

 پاشی د بەرسڤا پرسیارێن رۆژنامەڤانی دا باخچەلی گۆت: "بۆ مە سەردەمەکێ نوی دەستپێکریە و مادەم ئەم بۆ گشت جیهانێ ئاشتیێ دخوازین، دڤێت بۆ وەلاتێ خۆ ژی ب هەمان رەنگی مسۆگەر بکەین". پاشی د کۆمبوونا پارتیا خۆ ژی دا گۆت: "دەمێ ئەز دەستێ خۆ بۆ وان درێژ دکەم دهێتە وێ رامانێ کو ئەز ژ وان داخوازم دویری تیرۆرستان ببن و ببنە پارتیەکا تورکیا، ئەڤ گاڤا مە پەیاما ئێکەتی و برایەتیا نەتەوەیی دگەهینیت".

پشتی وێ ئەردۆغانی ژی پەسنا هەلویستێن دەولەت باخچەلی کر و گۆت: "ئەم پەیامێن وی بلند دنرخینین و پێدڤیە ئەڤ گاڤا باخچەلی ژ لایێ بەرانبەرڤە بهێتە فامکرن و نرخێ وێ دەسدانێ بهێتە زانین"، دیسان ل سەر دەستپێکرنا پرۆسەیا ئاشتیێ گۆت: "دەمێ ئەم ل رەوشا ئالۆز یا ناڤچەیێ دنێرین، دبنین کو ئارامی و ئاشتیا ناڤخۆیی یا تورکیا د بەرژەوەندیا هەمی ئالیاندایە و ژبەر ئالۆزیێن ناڤچەیێ و کریارێن هۆڤانە یێن ئسرائیلێ و رەوشا خراب یا سووریێ و ئیراقێ و دوورپێچدانا تورکیێ ب تیرۆرێ، ئاڤاکرنا ئاشتیێ ل تورکیا گەلەک یا گرنگە لەوما ئەم دبەرهەڤین کو پرۆسەیا ئاشتیێ ژ دەرڤەیی رێبازێن تیرۆرێ چارەسەربکەین".

تولای هاتیمئۆغلوولاری، هەڤسەرۆکا دەم پارتیێ، راگەهاند، ئەم بۆ دانوستاندنێ هەردەم بەرهەڤبووینە و دبەرهەڤین، لێ دڤێت گاڤ پراتیکی بن، نە تنێ گۆتن. بەسێ هۆزات، هەڤسەرۆکا کۆنسەیا رێڤەبەریا کەجەکێ ژی گۆت: "ئەو بۆ خاپاندنێ یاریێن نوی دکەن، هەکەر راستە دجددینە و ئاشتیێ دخوازن ئەو ئیمرالی یا ل وێرێ". ئەیشەگول دۆغان، بەردەفکا دەم پارتیێ ژی ل سەر مژارێ گۆت: "هێشتا زوییە ئەم چ بریاران بدەین، یان شرۆڤەیان ل سەر بدەین". هەروەسا ئەحمەد تورک، هەڤسەرۆکێ باژێرڤانیا مێردینێ، راگەهاند، ئاشتی ب یەک لایی ناهێتە کرن، پێدڤیە گوهـ بدەنە داخوازیێن کوردان ژی، ئەگەر د ڤێ رەوشا ئالۆز یا ناڤچەیێدا کورد یەکنەگرن، دێ پاشەرۆژا وان کەڤیتە مەترسیێ.

ژ بەر کو هەردەم باخچەلی تێکهەلیا ل گەل پارتیێن کوردی وەکی تێکهەلیا ل گەل پەکەکێ و تیرۆرستان بناڤدکر، ڤێ چەندی د میدیایا تورکیا و جیهانێ دا دەنگڤەدا و پرسیارا "ئەرێ دێ ل تورکیا قووناغەکا دی یا پەیوەندیان دناڤبەرا کورد و دەولەتێ دا دەستپێکەت؟" بوو رۆژەڤ.

پشتی 43 هەیڤێن نەبوونا چ پەیوەندی و دیداران ل گەل عەبدوللا ئۆجەلانێ سەرۆکێ پەکەکێ، رووپەلا ئەل-مۆنیتۆر یا ئەمریکی د راپۆرتەکێ دا نڤیسیە، سێ ژێدەرێن ناڤخۆیی بۆ مە ئاشکراکریە کو ئۆجەلان ل گەل ئەنقەرە و قەندیلێ د گۆتووبێژاندایە و گاڤێن پراتیکی بۆ دەستپێکرنا پرۆسەیا ئاشتیێ هاتینە هاڤێتن. دیسان نڤیسیە؛ ئۆجەلانی گۆتیە قەندیلێ، دەم هاتیە ئەم ل سەر چەکدانانێ بئاخڤین. لێ پشتی بەرپرسێن پەکەکێ بۆ پشتی رەوشا چەکدانانێ پرسیارا چارەنڤیسێ خۆ کری، ئۆجەلان تۆرەبوویە و تلەفۆن گرتیە. لێ ب رەنگەکێ مەیدانی پرۆسەیەکا نوی یا ئاشتیێ ل تورکیا دەستپێکریە.

د هەمان دەمێ دا، یەک ژ رۆژەڤێن گرنگ یێن تورکیێ نوکە نڤیسینا دستۆرەکێ نوییە بۆ تورکیا و ناکۆکیێن توند دناڤبەرا ئالیان دا ل سەر ناڤەرۆکا وێ هەنە و ئۆپزسیۆنێ گۆمان هەنە کو گهۆرینا دستۆری بۆ مەرەما خزمەتا ئەردۆغانی و ئاکپارتیێ بیت و دەرەفەتا 5 سالێن دی یێن دەستهەلاتداریێ بدەتە ئەردۆغانی. ل سەر گهۆرینا دستۆری ژی تونجەر باکرهان، هەڤسەرۆکا دەم پارتیێ گۆت: ئەرێ دێ د دستۆرێ نوی دا زمانێ کوردی هێتە فەرمیکرن یان دیسان دێ هەمی وەلاتی وەک تورک هێنە ل قەلەمدان؟ یان بۆ هندێیە دا کو 5 سالێن دی ئەو ل دەستهەلاتێ بن؟

یا کو ژ هەمیان بالکێشتر گۆتنێن دوغۆ پەرینچەک، سەرۆکێ پارتیا وەتەن یا نەتەوەپەرست بوون، دەما گۆتی: " باخچەلی دەستێ دەم پارتیێ دگریت، چ جوداهی دناڤبەرا دەستێ دەم پارتی و ئۆجەلان دا نینە، ئەمریکا دخوازیت کوردستانا مەزن ئاڤا بکەت. ئەو راستەوخۆ دبێژیتە تورکیێ 'بهێلن ئەم کوردستانێ ئاڤا بکەین و بئێخینە ژێر چاڤدێریا وە' ل سەر ڤی بنیاتی ژی رێرەوەکا ئەمریکی-ئسرائیلی ل باکورێ سووریێ ئاڤاکر، پیێ سیێ یێ ڤێ کوردستانێ ل ئامەدێیە و ل تورکیایە. ئەردۆغان و باخچەلی ژی ل سەر ڤی پرۆژەیی درازینە". لێ ئەڤ گۆتنێن پەرینچەکی د رۆژەڤێدا وەکی بانگەشەیا حزبی هاتینە ل قەلەمدان.

شرۆڤەکارێن سیاسی یێن کورد ژی دبێژن؛ بەری هەفتیەکێ باخچەلی داخوازا گرتنا دەم پارتیێ دکر و نوکە ژی سلاڤ دکەتە فراکسیۆنا وێ یا پەرلەمانی، ئەرێ د هەیاما حەفتیەکێ دێ چەوا رۆژەڤ ب ڤی رەنگێ دهێنە گهۆرین؟ راستە هندەک نیشان هەنە بۆ دەستپێکرنا پرۆسەیەکا ئاشتیێ لێ دوارێ پراتیکی دا چ تشت نەهاتیەکرن و دبیت ئەڤە پشکەک بیت ژ یاریەکا دەستهەلاتێ. ژ بەر کو سیاسەتا دژبەریا کوردان وەکریە دەنگێن ئاکپارتیێ دناڤ کوردان دا کێم ببن و هەڤسەنگیا هێزێ نە د بەرژەوەندیا وێ دا هاتیە گهۆرین. د ئاستەکێ دی دا، تورکیا ژ بەر کێشەیا کوردان کەفتیە ئالۆزیێن هەرێمی ل گەل ئیراق و سووریێ و د ئاستا ناڤدەولەتی ژی دا ل گەل ئەمریکا، رووسیا و ئەورۆپا. دناڤ ئاکپارتیێدا رەوتەک هەیە کو دخوازیت ئەڤ سیاسەتە بهێتە گهۆرین و ئێدی باوەری چێبوویە کو هتا تورکیا بشێت ببیتە فاکتۆرەکێ بهێز یێ هەرێمی، پێدڤیە کێشەیا کوردان چارەسەر بکەت.

دیسان ژ بەر ئەگەرێ کێشەیا کوردان تورکیا کەفتیە بەر رەوشەکا ئابۆری یا توند، لەوما بێ کو کێشەیا کوردان چارەسەر بکەت یان سڤک بکەت، نەشێت ژێ رزگار ببیت. ئەڤێ چەندێ ژی وەکریە کو گهۆرینەک د هزرا سیاسی یا تورکیا دا دروست ببیت. ژ بەر کو د پرۆسەیا ئاشتیێ یا سالێن 2013-2015 دا، پارتیێن وەکی مەهەپێ و جەهەپێ رۆلەکێ نەرێنی گێرا، لێ نوکە رەوتێ وان هاتیە گهۆرین و نەرمیەک پێڤە دیارە و ئەگەر مەهەپە پشتەڤانیا دەستپێکرنێ بکەت، ل چاڤ جارا دی دێ کێمتر ئاستەنگ هەبن.

هندەک شرۆڤەکارێن دی یێن سیاسی ل وێ باوەرێنە کو، ژبلی بەرژەوەندیێن تاکەکەسی و دەستهەلاتخوازی یا هەڤپەیمانیا جمهۆری، رەوشا ئالۆز یا ئێمناهیا رۆژهەلاتا ناڤین هەردەم کارتێکرنێ ل سەر هزرا سیاسی یا تورکیا دکەت سەبارەت رەوشا کوردان، هەر گاڤا ئەڤ دەڤەرە کەڤتە رەوشەکا ئالۆز، تورکیا ژ کێشەیا کوردان دترسیت و هەتا دەربازبوونا رەوشێ کوردان مژویل دکەت، چونکی پرۆسەیا ئاشتیێ یا جارا دی ژی د رەوشەکێ دا بوو کو رۆژهەلاتا ناڤین د ئاگرەکێ توند دابوو، دا کو ئەڤ ئاگرە تورکیا نەسوژیت دەستی دبەتە ئاشتیەکا سەختە.

دیسان ئەڤە د دەمەکیدایە کو دەولەتا تورکیێ هەست بهێزبوونا خۆ و لاوازیا پەکەکێ دکەت. لەوما دهێتە گۆتن کو وێ دڤێت ب رێکا راکێشانا سۆزا کوردان ب سەر هەڤرکا خۆ یا سەرەکی، جەهەپێ سەربکەڤیت، ب تایبەتی پشتی د هەلبژارتنێن باژێرڤانیان دا دەنگێن خۆ کێمکری و جەهەپێ رێژەیا مەزن یا دەنگان بدەستڤەئینای و بوویە هێزا یەکەم.

دیسان دهێتە گۆتن کو کەرەکتەرێن ڤێ پرۆسەیێ دێ ئۆجەلان (چونکی سەرۆکێ پەکەکێیە)، پەکەکە (چونکی رێڤەبەریا وێ نە ددەستێ ئۆجەلاندایە)، دەم پارتی (چونکی هێزا قانوونی هەیە)، هەڤپەیمانیا جمهۆریەتێ (چونکی دەستهەلاتدارن) بن. لێ هەتا باوەریا دو ئالی دروست دبیت، پێدڤیە ژ هەر دو لایان هندەک گاڤ بهێنە هاڤێتن. پەکەکە دەست ژ پشکەکا چەکان بەردەت، دەولەت ژی قەیوومان راکەت، کارەکتەرێن سیاسی یێن کوردان یێن وەکی دەمیرتاشی ئازاد بکەت، بهێلیت ئۆجەلانی لینکەک ل گەل گەلی هەبیت و ئەگەر ئەڤ گاڤە نەهێنە هاڤێتن هێشتا پرۆسە ژ دایکنەبووی دێ مریت.

ل دویڤ شرۆڤەیێن سیاسی رەوشا جیهانی، ئالۆزیێن رۆژهەلاتا ناڤین، قەیرانێن ئابۆری یێن ناڤخۆیی، دەستوورێ نوی و کێمبوونا دەنگێن ئاکپارتیێ پالدەرێن سەرەکینە بۆ بانگەشەیا دەستپێکرنا پرۆسەیەکا نوی یا ئاشتیێ ژ بەر کو ئەڤ چەندە بێی کوردان ناهێتەکرن.