گاڤ

حکومەتا هەرێما کوردستانێ بەرسڤا بەیاننامەیا وەزارەتا دارایی یا فیدرال ددەت و دپرسیت: ئەرێ ئەم وەلاتییێن ئیراقینە؟

حکومەتا هەرێما کوردستانێ سەبارەت بەیانا وەزارەتا دارایی یا فیدرال بەیانەکا 8 خالی بەلاڤ کر و تێدا نڤیسیە:

• وەزارەتا دارایی یا ئیراقێ د بەیانا خۆ دا دادپەروەرنەبوویە و پابەندی بریارێن دادگەها فیدرالی سەبارەت خەرجکرنا مووچەیێ فەرمانبەرێن هەرێمێ بێی ئاستەنگ، نەبوویە. وەزارەتا دارایی یا ئیراقێ (10,026,883,844,549) دینار وەک شایستەیێن دارایی یێن مووچەخۆرێن هەرێمێ بۆ سالا 2024ێ هنارتینە، ئەڤە ژی پشتی وێ یەکێ کو (726,995,775,414)  دینار وەک لێبرینا خانەنشینی و باجا داهاتی برینە. ئەڤە ددەمەکی دا  یە کو ل دویڤ یاسایا بوودجەیی پێدڤی بوو(11,576,521,335,000)  دینار بۆ هەرێمێ هاتبانە تەرخانکرن.
• سەبارەت داهاتێ نەنەفتی، داهاتێ هەرێمێ هەتا (2024/11/30)، (4,347,484,382,654) دینارن و هەیڤانە بۆ ئیراقێ هاتییە هنارتن. ئەڤە د دەمەکی دا یە کو هەرێمێ هەتا هەیڤا گولانێ (399,168,964,500) دینار هنارتینە سەر حسابا بەنکا ناڤەندی یا ئیراقێ. ئەڤە ژی ل دویڤ رێککەفننامەیا سەرۆکوەزیرێن هەرێم و ئیراقێ، کو دبێژیت پێدڤییە هەرێم 50٪ یا داهاتێ نەنەفتی رادەست بکەت. پشکەکا ڤی داهاتی ژی ژ بەر کورتئینانا مووچەیی بۆ دانا مووچەیی هاتیە بکارئینان.
• وەزارەتا دارایی یا فیدرال یاسایا خانەنشینکرنا ئێکگرتی ل بەرانبەری هەرێمێ ب دادپەروەری جێبەجێ نەکریە ئەڤە د دەمەکی دا یە کو هەرێم پابەند بوویە ب پارێ زێدە یێ داهاتێ نەنەفتی کو دبیتە 55 ملیار دینار د هەر هەیڤەکێ دا.
• وەزارەتا دارایی یا فیدرال ئاستەنگ و کێشە بۆ خەرجکرنا مووچە و شایستەیێن دارایی یێن هەرێمێ دروستکرینە ئەڤە ژی دژی بریارا دادگەها فیدرال بوویە. ب ڤێ چەندێ ژی 17 ماددەیێن دەستووری جێبەجێ نەکرینە.
• سەبارەت تەمویلا مووچەیێ فەرمانبەران و خانەنشینییا (سەربازی و مەدەنی و چاڤدێرییا جڤاکی و کەسوکارێن شەهید و ئەنفالکرییان) و ژمارەیا وان (820268) کەسە. کو شایستەیێن وان دبوونە (677,121,658,862)  دینار بۆ هەیڤا کانوونا ئێکێ یا سالا (2024)ێ، لێ وەزارەتا دارایی یا فیدرالی تنێ  (264,698,348,912) دینار بۆ ڤان تەخێن سەری هنارتییە، د دەمەکی دا ل دویڤ نڤیسارا وان (35926 ل 2024/12/31) تەنانەت ئێک دینار ژی بۆ مووچەیێ خانەنشینێن (مەدەنی و سەربازی) خەرج نەکرییە.

ل ڤێرێ پرسیار ئەوە: چ یاسایەک رێکێ ددەتە خەرجکرنا ئێک ل سەر سێیا شایستەیێن مووچەخۆران؟!

• ژ ئەگەرا بێپارکرنا هەرێما کوردستانێ ژ خەرجکرنا شایستەیێن دارایی بۆ بودجەیا بکارئێخستن و وەبەرهێنانێ د ناڤ خشتەیێ پشکا هەرێما کوردستانێ دا، ژ یاسایا بوودجەیا حکومەتا فیدرال، هەرێما کوردستانێ ناچار بوویە ڤان خەرجییان ژ داهاتێ نەنەفتی بکەت، ئەڤە ژی د ددەمەکی دا یە کو وەزارەتا دارایی یا ئیراقێ (22,082,901,444,287) دینار بۆ پڕۆژەیێن وەبەرهێنانێ خەرج کریە، ل گەل دانا (4,737,106,068,628) دیناران وەک پێشینە بۆ پڕۆژەیێن وەبەرهێنانێ لە پارێزگەهێن دی یێن ئیراقێ، بێی کو چ پارەیەکی بۆ ڤان مەرەمان بدەتە هەرێمێ.
• بانگەشەیا وەزارەتا دارایی یا فیدرالی سەبارەت تەمویلا مووچەیێ فەرمانبەرێن هەرێمێ ب شێوەیەکێ هەیڤانە یا راست نینە، ژ بەر کو ئەو پارە ب پارچە-پارچەیی هنارتنە، کو هندەک جاران مووچەیێ هەیڤەکێ ب هەشت پارچەیان هنارتییە و  مووچەیێ هەیڤەکێ ژ ژڤانێ خۆ یێ دیارکری دەبازبویە، هەروەسا ب هندەک بەهانەیان خەرجکرنا مووچەیێ هندەک وەزارەت و دەستەیان راگرتییە ئەڤە ژی بۆ هەیامەکا درێژ بوویە کو دبیتە پێنج هەیڤ.
• سەبارەت پرۆسەیا تەوتینێ یا مووچەیێن فەرمانبەرێن هەرێمێ، حکومەتا هەرێمێ ب رێکا پرۆژەیێ 'هەژماری من' بەردەوامە د تەمامکرنا پرۆسەیا تەوتینێ دا، بریارا دادگەها فیدرالی رێک دایە کو تەوتینکرنا مووچەیێ فەرمانبەران د بانکێن حکومی و ئەهلی دا، ئەگەر مۆلەت ژ ئالیێ بەنکا ناڤەندی یا ئیراقێ ڤە بۆ هاتبیتە دان.

هەروەسا ئەو ژی گۆتییە: وەزارەتا مە [یا دارایی و ئابۆری] بۆ دویڤچونا راستییان بەرهەڤە پێشوازیێ ل هەر لیژنەیەکا بسپۆر بکەت چ یا ناڤدەولەتی بیت یان یا ئیراقی، دەرگەهێ مە هەردەم ڤەکرییە. پشتی ڤان هەمی فەرق و جوداهییان 'ئەرێ ئەم وەلاتیێن ئیراقینە؟'.