وزەیا رۆژێ و کلیلەک بۆ پاراستنا ژینگەهێ
هوزان عەبدوللا
دگەل بلندبوونا پلەیێن گەرمێ ل سەرانسەری جیهانێ و تێکچوونا کەش و هەوایی و گهورینێن بلەز یێن ژینگەهی و دیاربوونا کارتێکرنێن وێ یێن خراب ل هەمی بواران دا. پترییا وەلاتێن دونیایێ بزاڤا کێمکرنا وان ئەگەران دکەن، وزەیا رۆژێ ( Solar Energy) ئێک ژ بزاڤێن دلخۆشکەرن بۆ پاشەرۆژەکا ساخلەم یا ژینگەهێ.
هەبوونا وزەیا رۆژێ ئومێدەکا مەزنە بۆ پاراستنا ژینگەهێ ل جیهانێ ب گشتی و ل کوردستانێ ب تایبەتی. رۆژ ب رۆژ ئەو فاکتەرێن دبنە ئەگەرێن پیسبوونا ژینگەهێ ل کوردستانێ د زێدەبوونێ دانە، بگرە ژ دویکێلا موەلیدەیان، دویکێلا کارگەهان، سوتنا کەلۆپەلێن زیان بەخش ژ هەمی جوران، زیدەبوونا ترۆمبێلان و سوتنا بەردەوام یا دارستان، هەمی دبنە ئەگەر رۆژ ب رۆژ هەوایێ مە پیستر لێ بهێت و کارتێکرنێ ل ژینگەها مە بکەت، لەوما بکارئینانا وزەیا رۆژێ د نهادا ژ بلی کو پێدڤیەکا سەردەمانەیە، ئەو دەرفەتەکا باشە ژی بۆ پاراستنا ژینگەهێ و پیشڤەچوونا ئابۆرێ ناڤخۆ.
وزەیا رۆژێ چ یە؟
ئەو وزەیە یا کو ژ رۆژێ دهێتە وەرگرتن و دهێتە گهورین بۆ وی فۆرمێ مە پێدڤی پێ هەی چ (کارەب یان گەرمی ) بیت، ئەو پانێلێن دهێنە دانان کو پێکهاتەیا وێ تایبەتە (کەسێن پسپۆر دشێن ڤێ شرۆڤەبکەن) تیشکا رۆژێ وەردگرن و دگهورن بۆ کارەبێ، ژبەرکو ژێدەرەکی پاقژە و بەرەڤپیشچوونا تەکنۆلۆجیایێ، هندی وێڤەترە پتر حەز ل سەر ب کارئینانا وزەیا رۆژێ زێدەدبیت.
مفایێن وزەیا رۆژێ
مفایێن وزەیا رۆژێ گەلەک رەهەندێن ژینگەهی، ئابوری و جڤاکی بخۆڤە دگریت، دێ بەحسا هندەک ژ باشیێن وێ کەین:
1. هەڤالا ژینگەهێ
ئێک ژ باشیێن وزەیا رۆژێ کێمترین کارتێکرن لسەر ژینگەهێ هەیە، ئەڤە ژی بەرۆڤاژی ژێدەرێن بەردینە، ب کارئینانا وزەیا رۆژێ چ گازێن ژەهراوی، پیسبوونا هەوایی و ئاڤێ بەرهەم نائینیت، ئەڤەژی دبیتە ئەگەرەکێ سەرەکی د بەرهنگاربوونا گهورینێن کەشوهەوایی دا و کێمکرنا بەرهەمئینانا گازێن زیانبەخش.
2. وزەیەکا زۆر و بەردەوام
رۆژ ژیدەرەکێ مەزن یێ وزەیێ یە و ب دوماهیک ناهێت، ب تایبەت ل رۆژهەلاتا ناڤین هەبوونا وەرزێن گەرمێ و گهورینێن نها یێن کوشوهەوایی و پتر هەبوونا رۆژێ دەلیڤەیەکا باشە بۆ پتر مفا وەرگرتن ژ ڤی ژێدەری و دیربوون ژ ژێدەرێن دی یێن زیانبەخش وەک رەژی و نەفتێ.
3. سەربەخۆیا ژێدەرێن وزێ
ئەگەر ئەم مفایی ژ وزەیا رۆژێ وەربگرین، دێ پشتبەستنا مە ب ژێدەرێن سوتەمەنیێ ئەوێن ژ دەرڤەی وەلاتی دهێن کێم دکەت. هوسا ئاسایشا وزێ یا وەلاتی دێ یا پاراستی بیت. مفا وەرگرتن ژ وزەیا رۆژێ وەلاتێ مە دێ ژ بلندبوون و نزبوونا بهایێ پەترۆلا جیهانی پارێزیت و چ کارتێکرنێ ل کوردستانێ ناکەت.
4. پەیداکرنا دەرفەتێن کاری
مفا وەرگرتن ژ وزەیا رۆژێ دێ بیتە ئەگەرێ پەیدابوونا دەرفەتێن کاری بگرە ژ (بەرهەمئینان، دانان، سەخبێرکرن و کرنا ڤەکۆلینێن زانستی. وەبەرهێنان د کەرتێ پێشخستنا وزەیا رۆژێ دا دێ ئابورێ ناڤخۆژی بەرەڤ پیشڤەبوونێ بەت.
5. ب ساناهی دێ گەهیتە دەستێ وەلاتییان
ئەم د شێین سیستەمێ وزەیا رۆژێ ل سەر بان و زەڤیێن ڤەکری بدانین، ب ڤی رەنگی ئەڤ وزەیا رۆژێ دێ گەهیتە هەمی جها ژ باژێر و گوندان و ب رەنگەکێ یەکسان دێ ل سەر هێتە بەلاڤکرن.
کوردستان د شێت ب رەنگەکێ بەرچاڤ وزەیا رۆژێ ب کاربینیت ژ بەرکو کەشوهەوایێ وێ یێ گونجایە بۆ بەرهەمئینانا وزێ ژ بەر ڤان ئەگەران:
- بلندبوونا پلەیێن گەرمیێ: د هاڤینێ دا پلەیێن گەرماتیێ بلند دبن، ئەڤە دیاردبیت کو تیشکا رۆژێ ل کوردستانێ گەلەک یاهەی و هوسا دبیتە دەڤەرەکا باش بۆ کارکرنا ڤی سیستەمی، ژبەرکو سەرکەفتنا ڤی سیستەمی ل وان ولاتان یا بەرزە یێن پلەیێن گەرمێ لێ بلندبن.
- دەمژمێرێن درێژ یێن رۆژێ: د هاڤینێ دا رۆژ د رێژن و پتریا رۆژێ پلەیێن گەرمێ دبلندن تا مەغرەب ژی هوسا دێ بەرهەمئینانا وزەیێ ژی یا زۆر بییت.
وزەیا رۆژێ ب تنێ ژیدەرەکێ وزەیا نیبوونێ نینە، بەلکو رێکەکە بۆ پاشەرۆژەکا پاقژتر، کەسکتر وخۆشتر بۆ وەلاتێ مە. ب کارئینانا ڤێ تەکنۆلوژیایێ دێ کارتێکرنێن خراب ل سە ژینگەهێ کێمکەین و سەربەخۆیا وزەیێ دێ بدەستخۆڤەئینین و نها دەمە ئەم کاربکەین و ب رەنگەکێ بەربەلاڤتر ئەم ڤی سیستەمی بکاربینین.