کامیار دێرانەی

ئیداره‌یا ترامپی گڤاشتنێن خۆ لسەر حکومەتا فیدرالی یا عیراقێ دەستپێکرن، ژ بۆ دووبارە هناردەکرنا نەفتا هەرێما کوردستانێ د رێیا بۆرییا جەیهان یا ئیراق و تورکیایێ، ئەڤ پێنگاڤه‌ کو نیشانا گرنگییێن ستراتیژی یێن واشنتۆنێ یە د وارێ وزە و سەقامگیریێ دا بۆ هەرێمێ. هناردەکرنا نەفتا هەرێما کوردستانێ د مەها ئادارا 2023 دا ژ بەر بریارەکا دادگەها ناڤبه‌ینكارى یا نێڤدەولەتی یا پاریسێ ،ژبەر وان ناکۆکییێن بەردەوام د ناڤبەرا بەغدا و هەولێر و ئەنقەرێ دا هاتە راوەستاندن. ئەڤ راوەستاندنە بوویە ئەگەرێ زیانەکا زێدەتر ژ 12 ملیار دۆلارێن ئەمریکی بۆ داهاتێ گشتی یێ ئیراقێ و هەروەسا حکومەتا هەرێمێ ژی پاڵ دایە بەرەف قەیرانێن زێدەتر یێن دارایی کو بوویە سەدەمەکێ سەرەکی کو حکومەتا هەرێمێ نەشێت د دەمێ خۆ دا مووچەیێن کارمەندێن خۆ دابین بکەت.

ئەڤ گۆهۆرین و پێشهاتە د سیاسەتا نوى یا ئەمریکادا  ل دەستپێکا سالا 2025 دا زێدەتر دەرکەفتن، هەروەسا ئەمریکا ب رێکا وەزیرێ دەرڤە راستەوخۆ فشار لسەر بابەتێ نەفتا هەرێمێ زێدە کرن، ب رێیا پەیوەندییەکا تەلەفۆنی دا ل گەل محەمەد شیاع ئەلسودانی سەرۆک وەزیرێ ئیراقێ ڤە کر و داخواز ژێ کر "دەستپێکرنا هناردەکرنا نەفتا هەرێما کوردستانێ د رێیا تورکیا بلەزتر بکەت". وەزیرێ دەرڤە دوپاتى ل سەر هندێ کر کو بەردەوامیا درەنگ هنارتنا نەفتێ "زیانێ ددەتە سەقامگیریا ئابۆریا ئیراقێ".

ئەڤە پشتی کۆمبوونەکا ئاست بلند د کۆنفرانسا ئاساییشێ یا میونشن دا ل وەلاتێ ئەلمانیا ل مەها دو یا ئەڤ سالە دا د ناڤبەرا نێچیرڤان بارزانی سەرۆکێ هەرێما کوردستانێ و وەزیرێ دەرڤە یێ ئەمریکا. لدویڤ خواندنێن فەرمی، ئەمریکا پابەندبوونا خۆ ب هەرێمەکا کوردستانی یا سەقامگیر ژ ئالیێ ئابۆری و سیاسی ڤە د چارچۆڤه‌یێ ئیراقەکا فیدرالا خودان سەروەری دا دووپات کر، هەروەسا تەئکید لسەر گرنگیا دووبارە دەستپێکرنا هناردەکرنا نەفتێ کر. هەلویستێ ئەمریکا ئاماژەیە ژ بۆ هندێ کو واشنتۆن چوونا وزەیێ ژ هەرێما کوردستانێ نە تنێ وەک پرسەکا ئابۆری یا ناڤخۆییە، بەلکو وەک پرسەکا هەرێمی و ستراتیژی دبینیت.

ل پشت ڤێ زەختێ دا حسابێن فرەهتر یێن ئەمریکی هەنە. هەرێما کوردستانێ یا سەقامگیر و کارا ژ ئالییێ ئابۆری و سیاسی ڤە ب واتایا دەولەتەکا ئیراقی یا هەڤسەنگترە، کێمتر دکەڤیتە بن کاریگەریا گەشەکرنا چەکداریێن میلیشیایان و گرۆپێن ئەکتەرێن سیاسی یێن سەر ب ئیرانێ ڤە. هەروەسا پشتراستییێ ددەت کو ئەمریکا هەڤپەیمانێ خۆ یێ باوەرپێکری لسەر ئەردی دپارێزیت چ ژ ئالییێ لەشکەری و چ ژ ئالییێ ئابۆری ڤە. ئەگەر حکومەتا هەرێمێ نەشێت مووچەی دابین بکەت یان ئەزموونا خۆ یا حوکمرانییێ بپارێزیت، ئەڤ چەندە دێ بیتە ئەگەر کو ژلایێ ئەکتەرێن دژی بەرژەوەندییێن ئەمریکا ڤە ل هەرێما کوردستانێ بهێتە پڕکرن.

ژ لایەکێ دیڤە دگەل ڤێ یەکێ ئەمریکا وێ بۆریێ بۆ تورکیا وەک بەشەک ژ رێرەوەکێ ستراتیژی یێ وزەیێ دبینیت کو ئیراقێ د رێیا هەڤپەیمانەکێ ناتۆ ب ئەوروپا ڤە گرێددەت. دەستپێکرنا هناردەکرنا نەفتێ هاریکارییێن وزەیێ یێن ئەمریکا و تورکیا بهێز دکەت، پشتگیریا هه‌مى ره‌نگیا وزەیێ یا ئەورۆپا دکەت و شیانا رووسیا و ئیرانێ بۆ داریشتنا بازاڕێن وزەیێ یێن هەرێمی سنووردار دکەت.

هەروەسا ئەڤ فشارێن ئەمریکا لسەر نەفتێ بەغدا توشی ئاستەنگ و کێشەیان دکەت، حکومەتا فیدرالی دبن گڤاشتنا وان فراکسیۆنێن جڤاتا نوینەران دایە، یێن کو دژی هەر رێککەفتنەکێ نە کو وەسا هەست پێ بکەن کو ئۆتۆنۆمییەکا زێدە ددەتە حکومەتا هەرێمێ. ناکۆکییێن تەکنیکی و ئاستەنگێن یاسایی و مزایەدەیێن سیاسی ئەگەرن کو هەناردەکردنا نەفتێ دەست پێ نەکری یە. لێ هێشتا پەیاما واشنتۆنێ دێ توندتر بیت: دەرەنگ کەفتن ئێدى ناهێتە قەبویلکرن.

ل دویماهیێ دا، زەختێن ئەمریکا بۆ دەستپێکرنا هناردەکرنا نەفتا کوردستانێ ژ بەر بەرژەوەندییێن وان یێن ستراتیژینە.

ئێکەم: سەقامگیرییا ئابۆری یا هەڤپەیمانەکێ خۆ یێ کەڤن كو هەرێما کوردستانێ یه‌ بپارێزیت.

دووەم: ئارمانجا سنووردارکرنا کاریگەرییێن گرۆپێن دهێنە پشتەڤانیکرن ژ لایێ ئیرانێ ڤە ل عێراق دا  ب بهێزکرنا هەڤپه‌یمانێن ئەمریکا.

سێیەم: پشتەڤانییا ئاساییشا وزێ یا دەڤەرێ دکەت ب بهێزکرنا بۆریەکێ کو ئیراقێ ب ئەورۆپا ڤە گرێددەت د رێیا تورکیا دا و خزمەتا بەرژەوەندییێن بەرفرەهێن وزە یێن ئەمریکا و ناتۆ دکەت.

د داویێ دا، باوەریا دیپلۆماسیا ئەمریکا بهێز دکەت و نیشان ددەت کو واشنتۆن ئامادەیە گاڤا باڤێژیت و ئەنجامان دابرێژیت و پشتەڤانییا هەڤپەیمان و بەرژەوەندییێن خۆ بکەت. ئەڤە نە ب تنێ پەیوەندی ب نەفتێ ڤە هەیە، بەلکو پەیوەندی ب کاریگەری و سەقامگیری و ئاڤاکرنا ستراتیژى یا سیاسەتا ئەمریکا ڤە هەیە د ئیراق و رۆژهەلاتا ناڤین دا.