ئه‌رێ رژێما ئيرانێ د سالا 2023ێ دا دێ كه‌ڤيت؟

بەلاڤ بکە

 

گاڤ – راپۆرتا شڕۆڤه‌كارى

ژماره‌يه‌كا مالپه‌رێن جيهانێ ئاماژه‌ داينه‌ سيناريۆيێن پێشبينيكرى يێن ره‌وشا ئيرانێ د سالا 2023ێ دا و كه‌فتنا رژێما ئيرانێ ئێك ژ وان سيناريۆيايه‌. ئه‌رێ سيناريۆيێن ره‌وشا ئيرانێ د سالا 2023ێ دا چنه‌؟ ئه‌رێ رٍژٍێما ئيرانێ دێ كه‌ڤيت؟ پاشه‌رۆژا رێككه‌فتنا ئه‌تۆمى دێ چ بيت؟ ره‌وشا ئابوورى يا ئيرانێ ل سالا 2023ێ دێ چه‌وا بيت؟

سيناريۆيێن ره‌وشا ئيرانێ د سالا 2023ێ دا چنه‌؟

ژماره‌يه‌كا سيناريۆيان بۆ ره‌وشا ئيرانێ د سالا 2023ێ دا دهێنه‌ چاڤه‌رێكرن و ئاژانسێن جيهانى ئاماژه‌يێ دده‌نه‌ هنده‌ك ژ وان سيناريۆيان.

مالپه‌رێ Independent به‌لاڤكريه‌؛ ل گۆره‌ى سه‌نته‌رێن لێكۆلينان يێن جيهانى، ره‌وشا ئيرانێ د سالا 2023ێ دا دێ تێكچيت، خۆ ئه‌گه‌ر رژێما ئيرانێ نه‌كه‌ڤيت ژى.

ديار ژى كريه‌؛ سيناريۆيا ژ هه‌ميان گه‌شبينانه‌تر ژ بۆ رژێما ئيرانێ ئه‌وه‌ كو د هه‌يڤێن بهێت دا خۆنيشاندانێن ئيرانێ دێ هه‌ر به‌رده‌وام بن و ده‌ليڤه‌يێن گه‌هشتنێ ب زينديكرنا رێككه‌فتنا ناڤۆكى 5+1 دناڤبه‌را ئيرانێ و هێزێن رۆژئاڤا يا سالا 2015ێ دا دێ گه‌له‌ك كێم بن خۆ ئه‌گه‌ر گۆتوبێژ به‌رده‌وام ژى بن.

ئاشكرا ژى كريه‌؛ پێشبينى دهێنه‌ كرن كو ئابوورێ ئيرانێ به‌ره‌ڤ پاشه‌كشه‌يێ بچيت، رێژه‌يا گه‌شه‌پێدانێ كێم ببيت هه‌روه‌سا رێژه‌يێن هه‌لئاوسانێ زێده‌ ببن ب تايبه‌ت ئه‌گه‌ر سزايێن رۆژئاڤايى ل سه‌ر ئيرانێ ژ به‌ر باده‌كا وێ يا ناڤۆكى، سه‌ركۆتكرنا خۆنيشاندانان و پشته‌ڤانيا وێ بۆ رۆسيا د شه‌ڕێ دژى ئۆكراينا دا به‌رفره‌هتر لێبهێن.

ل گۆره‌ى ژماره‌يه‌كا مالپه‌رێن جيهانى؛ ژماره‌يه‌كا سيناريۆيان بۆ ره‌وشا ئيرانێ د سالا 2023ێ دا دهێنه‌ پێشبينيكرن، ژ وان ژى كه‌فتنا رژێما عه‌لى خامه‌نه‌ئى و ره‌ڤينا سه‌ركرده‌يێن رژێمێ بۆ چينێ، ڤه‌گه‌ڕيانا ئوپوزيسيۆنێ بۆ سه‌ر ده‌ستهه‌لاتێ ل هه‌يڤا ئادارێ، يان ژى مانا رژێمێ ل سه‌ر ده‌ستهه‌لاتێ ل گه‌ل به‌رده‌واميا سه‌ركۆتكرنا خۆنيشاندانان هه‌روه‌سا پاشه‌كشه‌يا ئابوورى و زێده‌كرنا سزايێن نێڤده‌وله‌تى ژ سيناريۆيێن چاڤه‌رێكرى نه‌.

ژ لايێ خۆڤه‌، نڤيسكار نيكۆلاس پێلهام ره‌وشه‌كا مژه‌وى بۆ ئيرانێ د سالا 2023ێ دا پێشبينى دكه‌ت.

ناڤهاتى د شڕۆڤه‌يه‌كێ د كۆڤارا ئيكونۆميست دا ديار دكه‌ت؛ دو سيناريۆ بۆ ره‌وشا ئيرانێ هه‌نه‌، يا ئێكێ ئه‌وه؛ رژێما ئيرانێ بكه‌ڤيت و‌ ب شێوه‌يه‌كێ درامى سه‌ركرده‌يێن ئوپوزيسيۆنێ يێن ژ ده‌رڤه‌ ل بهارێ و هه‌ڤده‌م ل گه‌ل جه‌ژنا نه‌وروزێ بگه‌هنه‌ فرۆكه‌خانه‌يا خومه‌ينى ل ته‌هرانێ و ده‌ستهه‌لاتێ وه‌ربگرن و ده‌ست ب گوهۆڕينان د سياسه‌تا ناڤخۆيى و ده‌ره‌كى يا ئيرانێ دا بكه‌ن، سيناريۆيا دى ژى ئه‌وه‌؛ سه‌ركرده‌يێن رژێما ئيرانێ ژ به‌ر به‌رده‌واميا خۆنيشاندانان به‌ره‌ڤ چينێ و هنده‌ك وه‌لاتێن عه‌ره‌بى بره‌ڤن.

ناڤهاتى ئاماژه‌ دا وێ چه‌ندێ ژى؛ ب زه‌حمه‌ته‌ چاره‌سه‌ريه‌كا ناڤين ل ئيرانێ په‌يدا ببيت چونكى هه‌ردو لايه‌ن دێ پتر ته‌كه‌زيێ ل سه‌ر هه‌لويستێن خۆ كه‌ن.

مالپه‌ره‌ك: ئيران دێ به‌ره‌ڤ دابڕانه‌كا نێڤده‌وله‌تى چيت

ل گه‌ل به‌رده‌واميا خۆنيشاندانان ل ئيرانێ، مالپه‌ره‌كێ ئه‌مريكى پێشبينى دكه‌ت كو ره‌وشا ئيرانێ به‌ره‌ڤ دابڕانه‌كا نێڤده‌وله‌تى و پاشه‌كشه‌يا ئابوورى بچيت.

تۆرا CNBC يا ئه‌مريكى به‌لاڤكريه‌؛ ئيران ژ به‌ر سه‌ركۆتكرنا خۆنيشاندانان و چالاكيێن وێ يێن ده‌ره‌كى دێ ب رويبروى ژماره‌يه‌كا سزايێن نوى بيت.

ديار ژى كريه‌؛ كارگێريا جۆ بايدن سه‌رۆكێ ئه‌مريكا ژ پشته‌ڤانيكرنێ ل گۆتوبێژان ل گه‌ل ته‌هرانێ بۆ زينديكرنا رێككه‌فتنا وێ يا ئه‌تۆمى به‌ره‌ڤ سه‌پاندنا سزايێن به‌رفره‌هتر ل سه‌ر ئيرانێ و ب تايبه‌ت ژ به‌ر هنارتنا وێ بۆ چه‌كى بۆ رۆسيا و راهێنانێن وێ ب هێزێن رۆسى چيت.

وێ تۆرى ئاماژه‌ دايه‌ وێ چه‌ندێ ژى؛ وه‌لاتێ ئيرانێ كو ژماره‌يا ئاكنجيێن وێ 85 مليۆن كه‌سن، د ره‌وشا ڤه‌لڤينه‌كا نه‌رازيبوونێ يا به‌رفره‌هـ دا دبۆريت كو چه‌ندين سالن ئالنگاريه‌كا هۆسا به‌رانبه‌ر رژێما ئيرانێ په‌يدا نه‌بوويه‌.

ئه‌رێ دێ رێككه‌فتنا ئه‌تۆمى هێته‌ زينديكرن؟

زينديكرنا رێككه‌فتنا ئه‌تۆمى يا ئيرانێ 5+1 كو ل 14ى تيرمه‌ها سالا 2015ێ دناڤبه‌را ئيرانێ و وه‌لاتێن ئه‌مريكا، فره‌نسا، بريتانيا، چين و رۆسيا هه‌ر پێنج وه‌لاتێن ئه‌ندامه‌تيا به‌رده‌وام د جڤاتا ئاسايشێ يا نێڤده‌وله‌تى دا هه‌ين زێده‌بارى وه‌لاتێ ئه‌لمانيا هاتيه‌ ئيمزاكرن، ب ئێك ژ ئالنگاريێن ل هه‌مبه‌ر بڕياربده‌ستێن ته‌هرانێ دهێته‌ هژمارتن.

دۆنالد ترامپ سه‌رۆكێ به‌رێ يێ ئه‌مريكا ل سالا 2018ێ بڕيارا خۆڤه‌كێشانا ئه‌مريكا ژ رێككه‌فتنێ دا بوو كو ل گۆره‌ى وێ رێككه‌فتنێ سزايێن نێڤده‌وله‌تى دێ ل سه‌ر ئيرانێ هێنه‌ سڤككرن ل به‌رانبه‌ر كێمكرنا ئيرانێ بۆ چالاكيێن خۆ يێن ئه‌تۆمى و پيتاندنا يۆرانيۆمێ.

زان سمايلى د ڤى ده‌ربارى دا بۆ ئيكونۆميست دياركر؛ هه‌ر رێككه‌فتنه‌ك د سالا 2023ێ دا يا ب زه‌حمه‌ته‌ هندى رژێما نوكه‌ يا ئيرانێ ل سه‌ر ده‌ستهه‌لاتێ مابيت، لێ ب كه‌فتنا رژێما ئيرانێ ژ ئه‌نجامێ خۆنيشاندانان دێ ئالۆزى كێم بن و ره‌نگه‌ ئسرائيل ژى ده‌ست ب گۆتوبێژێن ئێكسه‌ر ل گه‌ل ئيرانێ بكه‌ت.

د به‌رانبه‌ر دا، رۆژنامه‌يا Independent به‌لاڤكريه‌؛ ره‌نگه‌ گۆتوبێژێن ناڤۆكى دناڤبه‌را ئيرانێ و وه‌لاتێن رۆژئاڤا دا به‌رده‌وام بن دا كو ببنه‌ ئالاڤه‌ك بۆ كێمكرنا ئالۆزيان، لێ شه‌ڕێ رۆسيا بۆ سه‌ر ئۆكراينا و هنارده‌كرنا ئيرانێ بۆ ئالاڤێن له‌شكه‌رى و فرۆكه‌يێن بێفرۆكه‌ڤان دێ ئاسته‌نگان د رێكا ڤێ پرۆسێسێ دا دروست كه‌ت.

ديار ژى كريه‌؛ ره‌نگه‌ ژ به‌ر فشارێن نێڤده‌وله‌تى ل سه‌ر رۆسيا، ئيران هزر د لێكنزيكبوونه‌كا پتر دا ل گه‌ل چينێ بكه‌ت.

ژ لايێ خۆڤه‌، ريچارد گولدبێرگ د شرۆڤه‌يه‌كێ د كۆڤارا فۆرن پۆلسى دا ديار دكه‌ت؛ رۆژئاڤا ل به‌ره‌ ژ به‌ر سه‌ركۆتكرنا خۆنيشاندانان، پرۆگرامێ ناڤۆكى يێ ئيرانێ و پشته‌ڤانيا وێ يا سه‌ربازى بۆ رۆسيا پتر وى وه‌لاتى سزا بده‌ت و سزايێن نێڤده‌وله‌تى ب دروستى هه‌نه‌ و ب تنێ پێدڤى ب كاراكرنێ نه‌.

هه‌روه‌سا رايان پۆهل مه‌زنه‌ شرۆڤه‌كارێ كاروبارێن رۆژهه‌لاتا ناڤين و ئه‌فريقيا د تۆرا Rane دا ل واشنتۆن دياركر؛ رێككه‌فتنا ئه‌تۆمى دێ به‌ره‌ڤ ژناڤچوونێ د سالا 2023ێ دا چيت، ب تايبه‌ت نه‌ ئه‌مريكا و نه‌ ژى ئه‌ورۆپا نه‌ڤێن سزايان ل سه‌ر وه‌لاته‌كێ كێم بكه‌ن كو توندوتيژيێ ل دژى خۆنيشانده‌ران بكار دئينيت.

ره‌وشا ئابوورى يا ئيرانێ ل سالا 2023ێ دێ چه‌وا بيت؟

پتريا هه‌لسه‌نگاندنێن ئابوورى ديتنێن ره‌شبينانه‌ بۆ ره‌وشا ئابوورى يا ئيرانێ د سالا 2023ێ دا به‌لاڤكرينه‌.

د راپۆرته‌كا رۆژنامه‌يا Independent دا هاتيه‌؛ ژ به‌ر به‌رده‌واميا سزايان، خه‌رجكرنا ئيرانێ بۆ بودجه‌يه‌كا مه‌زن بۆ پشته‌ڤانيا تايێن خۆ ژ ده‌رڤه‌ى ئيرانێ، پاشكه‌فتنا گه‌شه‌پێدانا ئابوورى و زێده‌بوونا تێكرايێن هه‌لئاوسانێ دێ ره‌وشا ئيرانێ د سالا 2023ێ دا به‌ره‌ڤ خرابيێ ڤه‌ چيت.

ديار ژى كريه‌؛ چ پلانێن رۆن بۆ گه‌شه‌پێدانا ئابوورى و چاره‌سه‌ركرنا هه‌لئاوسانێ د بودجه‌يا ئيرانێ يا كو سه‌رۆكێ وێ ل ڤێ دويماهيێ بۆ لايه‌نێن شوله‌ژێ هنارتى دا نينن.

ژ لايێ خۆڤه‌، به‌نكا نێڤده‌وله‌تى پێشبينێن خۆ ل دۆر ره‌وشا ئيرانێ د سالا 2023ێ دا راسته‌ڤكرينه‌.

ل گۆره‌ى به‌نكا نێڤده‌وله‌تى؛ رێژه‌يا گه‌شه‌پێدانا ئابوورى ل ئيرانێ د سالا 2023ێ دا دێ 2.9% بيت، ب كێمبوونا 0.8% ب هه‌ڤبه‌ركرن ل گه‌ل پێشبينيا وێ يا به‌رى نوكه‌ كو پێشبينيا رێژه‌يا 3.7% كربوو.

پتر ژ سێ هه‌يڤان رۆژان ل سه‌ر پێلا خۆنيشاندانان ل ئيرانێ پشتى وه‌غه‌ركرنا ژينا ئه‌مينى ل 16ى ئيلۆنێ پشتى ده‌سته‌سه‌ركرنا وێ ژ لايێ پۆليسان ڤه‌ ده‌رباز بووينه‌.

ل گۆره‌ى رێكخراوێن مافێ مرۆڤى پتر ژ 500 خۆنيشانده‌ران ل سه‌ر ده‌ستێن هێزێن ئه‌منى يێن ئيرانى هاتينه‌ كۆشتن و ب سه‌دان خۆنيشانده‌ر بريندار بووينه‌ يان هاتينه‌ ده‌سته‌سه‌ركرن.

زێدەتر دەربارەی