ئه‌رێ گیانه‌وه‌ر هه‌ست ب ئه‌ردهه‌ژان دكه‌ن؟
بەلاڤ بکە
گاڤ
ده‌نگێ ره‌وینا سه‌یان و فڕینا تەیر و ته‌والان ل سه‌ر بانێن پڕى به‌فر و ئه‌ردهه‌ژه‌كا دژوار ل توركیا و سوریا و كاره‌ساته‌كا مرۆڤى دروست كر و تا نوكه زێده‌تر ژ 16 هزار كه‌سان ژیانا خۆ ژ ده‌ستدایه و ب هزاران كه‌س ژى بریندار بووینه و لێگه‌ڕیان ل قوربانیان ل ناڤا ده‌هان ئاڤاهیێن هه‌رفتى به‌رده‌وامه.
رۆژنامه‌یا واشونتۆن پۆست یا ئه‌مریكى ژ هنده‌ك چالاكێن جڤاكى وه‌رگرتیه و دیاربوویه كو گیانه‌وه‌ران هنده‌ك ره‌فتارێن سه‌یر به‌رى ئه‌ردهه‌ژا 7.8 پله دكرن، هه‌ستپێكرنا گیانه‌وه‌ران به‌رى ئه‌ردهه‌ژێ ژ كه‌ڤندا هه‌بوویه و ل چاخێن كه‌ڤن بۆ ڤێ یه‌كێ مفا ژێ هاتیه وه‌رگرتن.
لێكۆلینه‌كا زانستى
لێكۆلینه‌كا زانستى پشته‌ڤانیا ڤێ بیرۆكێ دكه‌ت و دبێژیت: زانا دیاردكه‌ن ب هه‌مان شێوه‌یێ ئامیرێن ئاشكراكرنا ئه‌ردهه‌ژان چاوا پێشبینى دكه‌ن كو دێ ئه‌رد هه‌ژ چێبیت، ئه‌ڤ یه‌كه ژى له‌شێ مرۆڤى نه‌شێت بكه‌ت، لێ له‌شێ گیانه‌وه‌ران یێ به‌رهه‌ڤه وه‌ك وان ئامیران كار بكه‌ن و هه‌ست پێ بكه‌ن به‌رى ئه‌ردهه‌ژ چێبیت.
بالنده و گیانه‌وه‌ر
ل گۆرى لێكۆلینه‌كا جیۆلۆجیی ئه‌مریكى، ره‌فتارێن گیانه‌وه‌ران نه‌سروشتى نه ب تایبه‌ت به‌رى ئه‌ردهه‌ژێ ب چه‌ند چركه‌یه‌كان، هه‌ر زوو ئه‌و پێلێن ژ به‌ر ئه‌ردهه‌ژێ د په‌شن ب له‌زاتیه‌كا گه‌له‌ك سه‌یر د گه‌هنه گیانه‌وه‌ران پێل ژى دو جۆرن پێلا P بله‌زه و زوو ده‌رباز دبیت، لێ پێلا S هه‌ژیانه و ده‌ست ب لڤینا ئه‌ردى دهێته‌كرن و د هه‌ژیت.
لێكۆله‌رێ ئه‌مریكى دبێژیت: كێم ژ مرۆڤان هه‌ست ب پێلا P دكه‌ن ل ده‌ما ژ سه‌نته‌رێ ئه‌ردهه‌ژێ ده‌ردكه‌ڤیت و به‌رى پێلا S ده‌ستپێدكه‌ت، لێ گه‌له‌ك ژ گیانه‌وه‌ران هه‌ست ب پێلا S دكه‌ن
ب زه‌حمه‌ته پێشبینیا ئه‌ردهه‌ژان بهێته‌كرن
ئه‌ردهه‌ژێن ده‌ستپێكى ب رێكا ئامیرێن ئاشكراكرن و پێشبینیكرنێ دهێنه دیاركرن، كو ئه‌و ژى ب رێكا سیسته‌مێ زه‌نگا پێشوه‌خت یا ئه‌ردهه‌ژان دهێنه دیاركرن كو كێمتر ژ خۆله‌كه‌كێ ئه‌و دهیته ئاشكراكرن.
به‌لێ د شیان دایه گیانه‌وه‌ر به‌رى وێ خۆله‌كێ هه‌ست پێ بكه‌ن، زێده‌بارى ئه‌ڤ ته‌كنه‌لۆژیا پێشكه‌تى، كو ب هزاران سالایه مرۆڤ دبینن ل ده‌ما ئه‌ردهه‌ژان گیانه‌وه‌ر و بالنده هنده‌ك ره‌فتارێن سه‌یر دكه‌ن.
هه‌ستكرن ب نیشانێن ئه‌ردهه‌ژێ
لێكۆله‌ر دیاردكه‌ن، گیانه‌وه‌ر دشێن هه‌ست ب نیشانێن ئه‌ردهه‌ژێ بكه‌ن به‌رى چێبیت، مارتن ویكیلسكى، رێڤه‌به‌رێ په‌یمانگه‌ها ماكس بلانك یا ره‌فتارێن گیانه‌وه‌رانه و لێكۆلینه‌ك ژى ل سه‌ر ڤى بابه‌تى كریه و دبێژیت: پیڤه‌ره‌كێ گه‌له‌ك باشه هه‌یه كو گیانه‌وه‌ر هه‌ست ب نیشانێن ئه‌ردهه‌ژان دكه‌ن.
45 خۆله‌كێن لڤینێ ب دیناتى
د لێكۆلینه‌كێ دا كو ل سالا 2020ی به‌لاڤبوویه ویكیلسكى و هه‌ڤالێن خۆ یێن لێكۆله‌ر ئامیرێن ئه‌لكترۆنى ل سه‌ر چێل، كه‌ر و په‌زى ل ئێك ژ مه‌زره‌عێن ئیتالیا داناینه و چاڤدێریا لڤینێن وان كریه بۆ ده‌ما چه‌ندین مه‌هان و دیاربوویه وان به‌رى هه‌ر تشته‌كى هه‌ست ب ئه‌ردهه‌ژێ كریه.
هه‌روسا ئاشكراكریه، ل ده‌ما به‌رى دروستبوونا ئه‌ردهه‌ژێ چالاكیێن وان گه‌له‌ك زێدەبووینە و لڤینا وان گه‌له‌ك بوویه و بۆ ده‌ما 45 خۆله‌كان ل سه‌ر ئێك لڤینا وان زێده‌تر بوویه، ل وى ده‌مى 7 ئه‌ردهه‌ژان ل دویف ئێك لێدا.
ویكیلسكى دبێژیت: هنده‌ك تله‌فوونێن تایبه‌ت یێن گیانه‌وه‌ران ب وان ڤه بوون و دشیاندایه گیانه‌وه‌ر به‌رى مرۆڤان ب 12 ده‌مژمێران هه‌ست ب ئه‌ردهه‌ژێ بكه‌ن و ئه‌ڤه ژى ده‌مه‌كێ باشه بۆ خۆبه‌رهه‌ڤكرنێ.
غه‌ریزه‌یا گیانه‌وه‌ران بۆ كاره‌ساتان
ویكیلسكى دبێژیت: ئه‌گه‌رێن كارڤه‌دانا گیانه‌وه‌ران ل دۆر كاره‌ساتان نه‌سروشتى یه، لێ ئاماژه هه‌نه كو وان دڤێت تشته‌كى بێژنه مه، لێ ئه‌و دێ چاوا بێژن، ئه‌م نزانین كو ئه‌و دێ چاوا بێژن، ویكیلسكى شیانێن وێ یێن هه‌ستپێكرنێ ب مه‌ترسیێ دبیت گرێدایى شیانێن وێ بن یێن په‌یوه‌ندیكرنێ ل گه‌ل ئێك.
هه‌روه‌سا خویاكرژى، ل ده‌ستپێكێ چێل هشك راوه‌ستیان و ژ جهێ خۆ نه‌لڤین، سه دو دل بوون و دجهدا ره‌وین و چێل وه‌ك دینان لێهاتن و هنده‌ك لڤین كرن ب چ ره‌نگان ئه‌و لڤین پێشتر نه‌كرینه.
سندۆقا ره‌ش و به‌لگه‌یێن تێدا
لێكۆلینا ویكیلسكى هێشتا دبێژیت: دبیت گیانه‌وه‌ران شیانێن ئاشكراكرنا ئه‌ردهه‌ژان ب دووراتیا 12 میلان ژ سه‌نته‌رێ ئه‌ردهه‌ژێ هه‌بن، هه‌روه‌سا دیاركر، ئه‌و ل سه‌ر لێكۆلینان به‌رده‌وامن.
ئاشكراكرژى، هنده‌ك كارێن دى هه‌نه گیانه‌وه‌ر هه‌ست پێ دكه‌ن لێ تا نوكه ئه‌و د سندۆقا ره‌ش دا ماینه و بتنێ د سالا 2018ێ دا 700 ره‌فتارێن نوو یێن نه‌سروشتى یێن گیانه‌وه‌ران به‌رى چێبوونا ئه‌ردهه‌ژێ هاتینه تۆماركرن و لێكۆله‌ر داخوازا زێده‌تر یا به‌لگه‌یان دكه‌ن به‌رى ئه‌نجامێ ئه‌ردهه‌ژێ ده‌ركه‌ڤیت.
رادارا ئۆكلاهۆما
رادارا ئۆكلاهۆما وێنه‌یێن هزاران بالنده‌یان دیتینه كو به‌رى ئه‌ردهه‌ژێ فڕینه و ره‌فتارێن سه‌یر كرینه، هنده‌ك نموونه‌یێن دیرۆكى ژى هه‌نه كو د ناڤا رۆمانێن نڤێسه‌رێ رۆمانى كلۆدیۆس ئایلیان دا ئاماژه پێهاتیه‌كرن و ب هوورى به‌حس ل ره‌ڤینا، مشكان، مار و ژیژیان كریه ژ باژێڕێ هیلیك به‌رى ئه‌ردهه‌ژما تسۆنامى یا سالا 272 به‌رى زاینى لێ بده‌ت.
