شەڤین عەبدولباقی

قوتابیا زانستێن سیاسی ل زانکۆیا دھۆک

دەستھەلات ھێزەکا ئیرادەیا مروڤییە لدەڤ کەسێن رێڤەبرنا کاروبارێن خەلکی (د دەستی دا دیاردبیت , و بڤی چەندێ دشێن خو لسەر وانا  سەپینن . ئەڤجا ئەڤ سەپاندنە چ ب رێکا ھێزێ بیت یان قانعکرنێ یان ب رازیبوونا شەعبی , دابەشکرنا تایبەتمەندیان , ڤێجا ئەگەر ژێدەرێ دەستھەلاتێ ھێزبیت دێ دەستھەلات یا و فعلی و راستەقینە بیت , بەلێ پا ئەگەر ب رازیبوونا شەعبی بیت دێ دەستھەلات یا یاسایی بیت. حەزکرن بو دەستەھلاتێ و بدەستڤە ئینانا وێ , ژ سالوخەت و حەزێن سروشتینە لدەڤ تاکە کەسان ب شێوەیەکێ ئوتوماتیک دەستھەلاتێ لسەر کەسێن دەورەبەرێن خو دکەن.

بنەمایێن دەستھەلاتێ

ئەگەر بێژین دەستھەلات دیاردەکا سروشتییە , تێرا ھندێ ناکەن ئەسلێ دەستھەلاتێ شروڤەبکەین و ھندەک فەیلەسوف و زانا ژێ باوەر بکەن , و ل ڤێرێ بیردوزێن شلوڤەکار بو دەستھەلاتێ دەرکەفتن ھندەک دبێژن دەستھەلاتێ بنیاتەکێ پیروز ھەیە و بیردوز ھەنە دبێژن  : شەعبە ژێدەرێ دەستھەلاتێ .........

١-بیردوزا بنیاتێ پیروز یێ دەستھەلاتێ :

ئەڤێ بیردوزێ دوو شێوە ب خوڤە گرتینە , شێوەیێ ئێکێ :ژێدەرێ دەستھەلاتێ ل دەڤ خوداوەندێ راستەوخو دھات ئەڤ بیردوزە دبێژیت کو خوداوەندێ سەروکی (شاھی) ھەلبژێریت و دێ دەستھەلاتێن پێتڤی و گرنگ دەتێ داکو کاروبارێت خەلکی برێڤەببەت , ئەڤ بیردوزە دگەل شاھاتیا بێسنور دگونجیت , ئەڤ بیردوزە پشتی شورەشا فرەنسی ژ ناڤچوو .

و شێوەیێ دووێ یێ ڤێ بیردوزێ , پشتبەستنێ ل سەر خوداوەندی دکەت وەک ژێدەرێ نە راستەوخو بو دەستھەلاتێ چونکی خوداوەند جیھانێ برێڤە بدەن لەوما ب شێوەیێ نە راستەوخو سەروکی (شاھی) ھەلدبژێرن ب رێکا شەعبی .

ل ڤێرە شەعب سەروکێ خو ھەلدبژێریت بەلێ پا ئەڤ کریارە ژدەڤ خوداوەندیە , و بێ گومان شێوێ دووێ (ژێدەرێ دەستھەلاتێ خوداوەند بیت ب شێوێ نە راستەوخو) , دیموقراتیەت زێدەتر تێدا ھەیە ژ شێوێ ئێکێ بەلێ پا بیردوزا ژێدەرێ دەستھەلاتێ خوداوەند نە راستەوخو بیت دکەڤینە بەرامبەر ئاستەنگەکا سەرەکی ئەوژی حالەتێ جێواز یێ حاکم و مەحکومان ( سەروکی و شەعبی ) ژلایێ رەئی و عەقیدێ و چەوانیا برێڤەچوونا حوکمی ئانکو ھەر جارەکا جێوازی دناڤبەرا بریارا حاکمی و بریارا شەعبیدا چێبوو , دێ رەئیا حاکمی زال بیت و پێتڤییە شەعب بێ دەگ بیت , ئەڤە تشتەکە جڤاکێن سەردەم تەحەمولا وێ ناکەن , ئەوێن قەستا ھندێ کرین کو دەستھەلاتێ ژ سروشتێ خوداوەندەی یان ئایینی بیننە دەر , بو ئازادکرنا گەل و نەتەوەیان ژ کونترولا بێ سنور و رەھا ھەروەسا دویرکرنا دەستھەلاتێ ژ سروشتێ خوداوەندی یان ئایینی دانایە سەر بنیاتەکێ فەلسەفی , ئەڤەژی کارتێکرنێ لسەر ژیانا راستەقینە دکەت .

٢-بیردوزا شەعب ژێدەرێ دەستھەلاتێیە :

نڤیسین و پەرتوکێن فەیلەسوفێن سەدسالیا ھەژدێ دوپاتکریە ب تایبەتی ( جان جاک روسو ) رێک کورت کریە و دەستھەلات راستەوخو دایەڤ شەعبی , چونکی ژێدەر و بنیاتێ دەستھەلاتێ شەعب و چڤاکە ددەتەڤ سەروکی ( شاھی ) ,  و بێگومان ژێکڤەکرنا دەستھەلاتێ ژ سروشتێ ئاینی و دانانا وی ل جھێ دروست , وەدکەت کو رولێ شەعبی یێ سەرەکی بیت بو ھەلبژارتنا دەستھەلاتداران و چاڤدێریا وان دکەت و رولێ شەعبی ل ڤێرێ ب ھێزدبیت .

ئارمانج ژ ئەڤان ھزر و بوچونان دەربارەی دەستھەلاتێ و بنیات و ژێدەرێ وێ ئەساسە بو تێگەھشتنا  سروشتێ گوھداریکرنا شەعبی بو دەستھەلاتداران , و یا گرنگتر ژ ئەڤێ چەندێ دانانا سنور و ئاستەنگ و بەربەستایە داکو دەستھەلاتدار نەبنە ھێزەکا بێسنور و کاڤلکار و زوردار .

و بێ گومان گرنگترین لایەن بە راوەستاندنا زورداریا دەستھەلاتداران ( رێکخراو و دامودەزگەھێن سیاسی ) نە , بەلێ پا پشت ئەڤان دامودەزگەھێن خودان تیبەتمەندی پێتڤییە قەناعەت ل دەڤ دەستھەلاتدار و شەعبی ھەبیت کو دەستھەلات نە بتنێ ئیمتیازەکە بو حاکمی ( سەروکی ) بەلێ پا بتنێ کارەکە ئارمانجەک بو وی کاری ھەیە پێتڤییە ژ سنورێن وێ ئارمانجێ دەرنەکەڤیت ئەوژی     ( حاکم سەروکی ) بو بەرژەوەندیا گشتی کاربکەت و دەرکەفتن ژ سنورێن ڤێ ئارمانجێ وێ رامانێ ددەت کو دێ دەستھەلات بو شەعبی ڤەگەریت و حاکمی زڤرینیتە ناڤ سنورێن وی , ھەروەسا شەعب دشێت سەروکێ خو بگوھریت .