سالح زاهێر

سیاسەتا دپلۆماسی ل جیھانا سەردەم و پێشکەفتی ھەتا رادەیەکێ باش ل سەر بنگەھەکێ موکم و ئارام و ستراتیژی و ئەکادیمی ھاتییە ئاڤاکرن، و ل بن سیبەرا ڤێ چەندێ بەردەوامییێ ب چالاکییێن خوە ددەت بۆ پاراستنا بەرژەوەندییێن بلندێن وەلاتان، لێ ئەڤ چەندە ل سەر پرانییا ھەرێم و دەولەتێن جیھانێ ناھێتە بجھکرن و بتنێ فاکتەرێن ڤان دو بازنەیان ژێک جودا ژی دکەت، ھەبوونا سەربەخۆیا سیاسی و ھێزا دەولەتێ و ھەبوونا پرۆسەیەکا دیمۆکراسی و ئارستێن شەفافێن دپلۆماسی ئێکگرتنە د وەلاتێ دا، ئەڤ چەندە ل پرانییا وەلاتێن رۆژھەلاتا ناڤین ناھێتە دیتن ب تایبەت ل ئیراقا فرە ئارستەیێن دیتن و ھزرکرن و بریاردانێ ل بیاڤێن دپلۆماسی و پاراستنا بەرژەوەندییێن بلندێن وەلاتی، قەدەرا کوردان ژی ب وی ئاواییە کو بوویە پشکەک ل ڤێ گۆرەپانا سیاسی یا نە ئارام و دەم دەمی و ئالۆز و پری کریز، کو بۆ ب دەستڤە ئینانا مافێن خوە یێن نۆرمال پێتڤی ب دەرگەھێن دپلۆماسێن دەرڤە ھەیە.

سەرەدانا بەرێز نێچیرڤان بارزانی، سەرۆکێ ھەرێما کوردستانێ بۆ ئیرانێ ل ڤان کاودانێن ئیراق و دەڤەر تێدا دەرباز دبیت، گاڤەکا د جھێ خوە دایە و ب گرنگ دھێتە نرخاندن، ل ئیران، ھەرێم و ئیراقێ ژی، ژبەر چەند ئەگەرەکان، دەسپێکێ فەرە ئەوێ بڤێت د ئیراقێ دا سیاسەتێ بکەت وێ چەندێ باش بزانیت، کو ئیراقا پشتی سالا 2003 ل سەر دو ستوین و ئارستەیان ھاتییە  ئاڤاکرن، ئەو ژی ویلایەتێن ئێکگرتییێن ئەمریکا و کۆمارا ئیسلامی یا ئیرانە، ھەتا نھا ھەرێما کوردستانێ وەک تاکە ھەڤپەیمانا ئەمریکا ل ئیراقێ ھاتییە  ناسکرن و قۆربانی ژی بۆ ڤێ چەندێ داینە و ھەلۆیستێ ئەمریکا ل بەرامبەر وان گەف و گڤاشتنان بێھێز و وەک پێتڤی نەبوویە، ھەروەسا ئەو کریزێن ئەڤرۆ ھەرێم تێدا دەباز دبیت ل بیاڤێن ئابوری و سیاسی و یاسایی ژی پشکەک بۆ وێ چەندێ ڤەدگەرێت، کو ھەرێم ھەڤپەیمانا سیاسەتێن ئەمریکی بوویە، ھەرێمێ وەک پێتڤی نەشیایە ھەڤسەنگییا ھێزێ د ناڤبەرا ڤان ھەردو ئارستەیان رابگریت و ھەروەسا نەڤیایە ل ئیراقێ بەرەف ئارستێ سیاسەتا ئیرانێ بچیت و ل گەل ھەڤالبەندێن وێ ل بەغدا رێکبەکەڤیت کو دەستھەلاتدارێن بیست و ئێک سالێن دەربازبوویی بووینە.

لەوما  ئەڤرۆ کو بابەتێن مووچە و بۆدجە و و تەوتین و دووبارە ھنارتنا نەفتا ھەرێم و ھەلبژارتنێن ھەرێمێ و دانانا پارێزگارەکێ بۆ کەرکووکێ و تێکچوونا پەیوەندیێن د ناڤبەرا حزبێن کوردی و ھەروەسا ژلایێ پشکەک ل دەستھەلاتدارێن بەغدا ژی ڤە بزاڤا چارچووڤەکرن و کێمکرنا رۆلێ کوردان دھێتەدان ل بەغدا، پێتڤی دھێتەکرن کارەکتەرەک بھێز ھەبیت بۆ گڤاشتن و چارەسەرکرنا وان کریزێن دناڤبەرا بەغدا و ھەولێرێ ھەی، ئەو ژی بێ دو دلی ئیرانە و ھەمی جیھان ل وێ چەندێ ھشیارە کو کارەکتەرەکێ بھێز و کاریگەری ل سەر سیاسەتا بەغدا یا نافخۆیی و دەرڤە ئیرانە و ب ئوکەیا ئیرانێ نەبیت بەغدا ب خۆەشی سیاسەتێ ل گەل نەجەف و ئەنبار و ھەرێمێ و دەولەتێن دەڤەرێ ژی ناکەت، سەرەدانا ئەڤرۆ یا سەرۆکێ ھەرێما کوردستانێ چارەم سەرەدانە ل (10) سالێن دەربازبووی دا (2) جاران وەک سەرۆک وەزیران و (2) ژی وەک سەرۆکێ ھەرێمێ و ھەرجارا ئەڤ سەرەدانا ھاتبنە ئەنجامدان داوی ب قۆناغەک ژ نەتێگەھشتن و ئالۆزییێ ئینایە و ئارستەیەکا نۆی ژ دپلۆماسیەتێ ڤەکریە دناڤبەرا ھەردو ئالییان دا، ئەوژی ڤەدگەرێت بۆ بھێزییا دپلۆماسیەتا سەرۆکێ ھەرێمێ و مەقبۆلییا سیاسی ل دەڤەرێ و گرنگییا نامەیا پێ رابووی و ئەو دەرگەھێ بەرەف وی ڤە چووی، زێدەبارێ دەمێ سەرەدانێ کو ئیران و ھەرێم پێتڤی ب ئارامکرن و خوشکرنا رەوشا سیاسی و ئابوری و ئێمناھییێ نە.

ل داویێ فەرە ل سەر ئالییێن کوردستانی، تایبەت سێ گۆشەیا دەستھەلاتێ پارتی دیمۆکراتی کوردستان و ئێکەتی نیشتیمانی کوردستان و بزاڤا گۆران پشتەڤانییا ڤێ دەرفەتا گرنگ یا دپلۆماسییا سەرۆکێ ھەرێمێ بکەن، کو د دەمەکێ گرنگ دا بزاڤا چارەسەریا پرانییا کریزان پشتی سەرەدانا بەغدا ل وێستگەھا دویێ بەرەف ئیرانێ چوو وەک وەلاتەک بھێز و کاریگەر ل سەر سیاسەت و دپلۆماسیەتا ئیراق و دەولەتێن دەڤەرێ، بۆ وێ چەندێ ئەڤ قۆناغا ئالۆز و پری کریز ب داوی بھێت، ژبەرکو ئەڤ قۆناغە ب دژوارترین قۆناغ دھێتەدانان کو ھەرێم کریزێن سیاسی و ئابوری بخوە ڤە ببینیت، پشتی زێدەتر ژ 3 سالێن ھەبوونا قەوارەیەک سیاسی و دەستوری، کو دئەڤرۆ دا ل بن سیبەرا وان کریزان مەترسییا ژناڤچوونا وی قەوارەی دھێتەکرن.