ئه‌گه‌ر و ئارمانجێن ل پشت گوهۆڕینێن د بڕگه‌یێن گرێداى هه‌رێمێ دا ژ بودجه‌یێ چنه؟
بەلاڤ بکە
گاڤ – راپۆرتا شڕۆڤه‌كارى
گوهۆڕینێن د هنده‌ك بڕگه‌یێن ره‌شنڤیسا بودجه‌یا ئیراقێ دا بووینه جهێ ره‌نگڤه‌دانه‌كا سیاسى یا مه‌زن و ژماره‌یه‌كا چاڤدێرێن سیاسى به‌حس ل سیناریۆیێن قووناغا بهێت دكه‌ن. ئه‌رێ ئه‌گه‌ر و ئارمانجێن ل پشت گوهۆڕینێن د بڕگه‌یێن گرێداى هه‌رێمێ دا ژ بودجه‌یێ چنه؟ ئه‌رێ دێ جاره‌كا دى هێنه راستڤه‌كرن؟ پاشه‌رۆژا ره‌وشا سیاسى ل هه‌رێمێ و ئیراقێ دێ چ بیت؟ چ ل سه‌ر لایه‌نێن كوردستانى د قووناغا بهێت دا پێدڤیه؟
مامۆستایه‌كێ زانینگه‌هێ: رێژه‌یا 10% یا پاشكه‌فتى هه‌ر دێ ژ پشكا هه‌رێمێ هێته بڕین
پێگیریكرنا حكومه‌تا هه‌رێمێ ب ڤه‌گه‌ڕاندنا 10% ژ پاشكه‌فتێن فه‌رمانبه‌ران ئێك ژ گوهۆڕینێن د بودجه‌یێ دا بوو و مامۆستایه‌كێ زانینگه‌هێ دیار دكه‌ت كو ئه‌گه‌ر ئه‌ڤ گوهۆڕینه په‌سه‌ند ببیت، ئه‌ڤ رێژه‌یه دێ هه‌ر ژ پشكا هه‌رێمێ هێته بڕین و نه‌ك به‌غدا دێ بودجه‌یا زێده‌تر بۆ ڤێ چه‌ندێ بۆ هه‌رێمێ ڤرێكه‌ت.
سامى عه‌بدولقادر رێكانى مامۆستایێ زانینگه‌هێ ل دۆر ئه‌گه‌رێن ل پشت گوهۆڕینێن د بودجه‌یێ دا بۆ گاڤ دیاركر "ناكۆكیێن سیاسى دناڤبه‌را لایه‌نێن كوردستانى دا ئه‌گه‌رێ ڤان گوهۆڕینان بوون یێن د بڕگه‌یێن بودجه‌یێ دا هاتینه كرن و گرنگه هه‌مى لایه‌ن كار ل سه‌ر چاره‌كرنا ڤێ كێشه‌یێ بكه‌ن".
ناڤهاتى زێده‌تر ژى گۆت "ئه‌گه‌رێن ڤێ چه‌ندێ پتر ناكۆكیێن دناڤبه‌را لایه‌نێن كوردى دانه كو بیروبۆچوونێن جودا بۆ چاره‌كرنا كێشه‌یا هه‌رێما كوردستانێ ل گه‌ل به‌غدا هه‌نه، نه‌ئێكبوونا بڕیارێ و نه‌بوونا ئێكهه‌لویستیێ و رێككه‌فتنێ ژ ئه‌گه‌رانه، ئه‌ڤه ژى ژ ئه‌نجامێ نه‌رێككه‌فتنێ ل سه‌ر شێوازێ ده‌ستهه‌لاتا هه‌رێما كوردستانی رویدایه، لایه‌نه‌كێ كوردى ڤان گوهۆڕینێن د بودجه‌یێ دا هاتینه كرن ب ده‌ستكه‌فته‌كێ باش بۆ خۆ حسێب دكه‌ت، لایه‌نه‌ك ژى ڤێ چه‌ندێ ب لاوازكرنا قه‌واره‌یێ هه‌رێمێ حسێب دكه‌ت، ژ به‌ر ڤێ چه‌ندێ خاله‌كا لاواز د ڤێ چه‌ندێ دا هه‌یه، ئه‌و ژى لایه‌نێن كوردى جاره‌كا دى دابه‌شبووینه و به‌ره‌ڤ تۆمه‌تباركرنا ئێكدو ڤه چووینه و ئه‌ڤه ژى بۆ وێ چه‌ندێ ڤه‌دگه‌ڕیت كو مه مه‌رجه‌عیه‌ته‌كا دروست بۆ پێناسه‌كرنا ره‌فتاران نینه، نه مه مه‌رجه‌عیه‌ته‌كا ده‌ستوورى هه‌یه، نه ژى مه‌رجه‌عیه‌ته‌كا ل گۆره‌ى رێككه‌فتنا سیاسى، به‌لكو به‌رژه‌وه‌ندیێن حزبى و به‌رژه‌وه‌ندیێن كه‌سایه‌تى رۆل هه‌یه".
وى مامۆستایێ زانینگه‌هێ زێده ژى كر "ژ به‌ر ڤێ چه‌ندێ، هه‌ر لایه‌ك ره‌فتارا لایێ دى ب خیانه‌ت بناڤدكه‌ت و یا خۆ بده‌ستكه‌فت و هه‌ر ئێك ل گۆره‌ى گۆشه‌یا دیتنا خۆ، ئه‌ڤه ژى وێ چه‌ندێ دیار دكه‌ت كا ناكۆكیێن دناڤبه‌را لایه‌نێن كوردى دا گه‌هشتینه چ رادده و چه‌ند د كۆژه‌كن كو ژ به‌رى نوكه بزاڤێن كوردى بۆ سه‌ربخۆیى یا ئابوورى بسه‌رنه‌كه‌فتن و ئه‌ڤرۆ ئه‌م به‌ره‌ڤ قووناغه‌كا دى دچین بۆ چاره‌كرنا هه‌مان كێشه، ب دیتنا من هه‌ردو ئاخفتن د دروستن، چ پێنه‌ڤێت ئه‌ڤ چه‌ندا رویداى كارتێكرنێ ل قه‌واره‌یێ هه‌رێما كوردستانێ دكه‌ت، لێ دڤێت ئه‌م ل به‌رسڤا وێ پرسیارێ بگه‌ڕین كا بۆچى ئه‌ڤه رویدا، یان ده‌مێ ئه‌م دبێژین كو ئه‌ڤه چاره‌سه‌ریا كێشه‌یا ئابوورى یا ملله‌تى یه، نابیت هه‌تا ئه‌م گرفتاریه‌كێ چاره كه‌ین، ئه‌م قه‌واره‌یێ هه‌رێما كوردستانێ كێم بكه‌ین ب تنێ بۆ چاره‌كرنێ، ره‌وشا ئیراقێ ئه‌ڤرۆ یا د ڤان دانوستاندنێن مه دا و ئه‌م نوزانین مه چ ل گه‌ل به‌غدا دڤێت، ئه‌رێ كورد چووینه وێرێ قه‌واره‌یێ هه‌رێمێ بپارێزن یان ب تنێ چووینه كێشه‌یا ئابوورى ب شێوه‌یێ هه‌یى چاره كه‌ن، مه ئێك بڕیار و ئێك دیتن نه‌بووینه بۆ ڤێ چه‌ندێ، له‌وا ئه‌ڤ چه‌نده بوویه جهێ پرۆپاگێنده‌یێ بۆ حزبان كا هه‌ر ئێك ژ وان دێ هه‌لویستێ خۆ ب چ ده‌ستكه‌فت حسێب كه‌ت، هه‌رچه‌نده ئه‌ڤه شه‌ڕێ شكاندنا ئێكودو یه و بۆ هندێ یه كا دێ هه‌ر ئێكێ چه‌ند ده‌ستهه‌لات كه‌ڤیته د ده‌ستى دا بۆ ره‌فتارێ ل گه‌ل به‌غدا".
سامى رێكانى ئاماژه ب وێ چه‌ندێ ژى كر كو "خاله‌كا دى ژى هه‌یه، ئه‌و ژى كا هه‌رێما كوردستانێ چه‌ند پێدڤى ب به‌غدایه، به‌غدا ژى پێدڤى ب به‌رده‌وامبوونا حكومه‌تێ هه‌یه، ژ به‌ر هندێ سه‌نگێ ناڤخۆیى ل به‌غدا و ب تایبه‌ت حكومه‌تا ژ لایێ هه‌ڤپه‌یمانیا برێڤه‌برنا ده‌وله‌تێ ڤه هاتیه پێكئینان هه‌روه‌سا لایه‌نێ شیعى ل گه‌ل رێككه‌فتنا هه‌ولێرێ و به‌غدانه هه‌روه‌سا لایه‌نێ نێڤده‌وله‌تى ژى ل گه‌ل وێ رێككه‌فتنێ یه چونكى ئه‌گه‌ر سه‌رنه‌گریت، حكومه‌تا نوكه یا ئیراقێ دێ شكه‌ستنێ ئینیت".
ل دۆر كارتێكرنا گوهۆڕینێن د بودجه‌یێ دا هاتینه كرن ل سه‌ر هه‌ڤپه‌یمانیا برێڤه‌برنا ده‌وله‌تێ و حكومه‌تا نوكه یا ئیراقێ دیاركر؛ باوه‌ر ناكه‌م كارتێكرن لێ ببیت چونكه هێشتا ئه‌ڤ بابه‌ته ب دویماهیك نه‌هاتیه و به‌غدا ژ به‌ر به‌رچاڤوه‌رگرتنا نه‌رازیبوونا لایه‌نه‌كێ كوردى یێ سه‌ره‌كى د ڤێ یاریێ دا دێ ڤێ مه‌سه‌له‌یێ راوه‌ستینیت، ئانكۆ دێ ئیراق ڤێ چه‌ندێ به‌رچاڤ وه‌رگریت و هێشتا دانوستاندن دێ ل سه‌ر ڤێ چه‌ندێ هه‌بن.
زێده ژى كر "خالا نه‌باش ئه‌وه كو لایه‌نێن ئیراقى هزر دكه‌ن كو ئه‌ڤ گوهۆڕینێن د بڕگه‌یێن بودجه‌یێ دا كرین، هه‌ر كوردان ئه‌و گوهۆڕینه داناینه كو وان گوهۆڕینان ده‌ستهه‌لاتا وه‌زیرێ دارایى یێ ئیراقێ ژ یا حكومه‌تا هه‌رێمێ پتر لێكریه هه‌روه‌سا ئێك ژ خالێن دى ئه‌وه كو ئه‌گه‌ر پارێزگه‌هه‌كا هه‌رێمێ گله‌یى ژ حكومه‌تا هه‌رێمێ ژ به‌ر پشكا وان ژ پاره‌ى هه‌بن، به‌غدا دشێت ئێكسه‌ر بودجه‌یا وێ پارێزگه‌هێ بێى حكومه‌تا هه‌رێمێ بۆ ره‌وانه بكه‌ت، ئه‌ڤه ژى خاله‌كا گه‌له‌ك ب مه‌ترسى یه ل سه‌ر قه‌واره‌یێ هه‌رێما كوردستانێ و ئه‌ڤ چه‌نده دێ د گه‌له‌ك كێشه‌یێن دى ژى دا كارتێكرنێ ل هه‌رێمێ كه‌ت كو ره‌نگه سوبه‌هى هه‌ر ناكۆكیه‌ك ل هه‌رێمێ چێببیت، شه‌رعیه‌ته‌ك ڤه‌بیت كو به‌غدا مایتێكرنێ تێدا بكه‌ت و ئه‌ڤ خاله یا ب مه‌ترسیه و دبیته ئه‌گه‌رێ پارچه‌پارچه‌بوونا هه‌رێما كوردستانێ".
ل دۆر بابه‌تێ پێگیریكرنا حكومه‌تا هه‌رێمێ ب ڤه‌گه‌ڕاندنا 10% ژ پاشكه‌فتێ فه‌رمانبه‌ران گۆت "هنده‌ك بۆ خۆ ڤێ چه‌ندێ بسه‌ركه‌فتن دهژمێرن، لێ ئه‌ڤه نه‌سه‌ركه‌فتنه، چونكى ئه‌ڤه رامانا وێ چه‌ندێ ناده‌ت كو به‌غدا دێ ڤێ رێژه‌یا 10% د بودجه‌یا بۆ هه‌رێمێ دا بۆ قه‌ره‌بووكرنا فه‌رمانبه‌ران زێده كه‌ت، به‌لكو دێ ڤێ 10% هه‌ر ژ وێ بودجه‌یێ بڕیت ئه‌وا كو به‌رى نوكه بۆ هه‌رێمێ ته‌رخانكرى كو ئه‌و ب خۆ كێماسى تێدا هه‌بوو كو پێناسه و دیتنا به‌غدا بۆ وێ بودجه‌یا ڤرێدكه‌ت گه‌له‌ك جودایه ژ یا هه‌رێما كوردستانێ، كو جوداهیه‌كا مه‌زن دمینیت دناڤبه‌را 920 ملیار دیناران بۆ 870 ملیاران كو ئه‌و ب خۆ كورتى تێدا هه‌یه، ئه‌گه‌ر ئه‌ڤ 10% یه ژى ل سه‌ر حكومه‌تا هه‌رێمێ بهێته فه‌رزكرن، دێ كێشه‌یا مووچه‌یان به‌رده‌وام بیت، هه‌روه‌سا ئه‌گه‌ر ژ به‌ر هه‌ر ئه‌گه‌رێ هه‌یى حكومه‌تا هه‌رێمێ نه‌شیا وێ 10% بده‌ت، به‌غدا دێ ده‌ستهه‌لات هه‌بن ب هه‌ر بهانه‌یه‌كا هه‌يى پاره‌یێ هه‌رێمێ ببڕیت یان براوه‌ستینیت، چونكى د به‌نده‌كێ دا هاتیه كو ئه‌گه‌ر پێگیرى ب هه‌ر بڕگه‌یه‌كا گرێداى هه‌رێما كوردستانێ نه‌هێته كرن، دێ به‌غدا ب ده‌ستهه‌لات هه‌بیت ب هه‌ر هێجه‌ته‌كێ بودجه‌یا هه‌رێمێ ببڕیت یان ژى پشكا هه‌ر پارێزگه‌هه‌كێ ڤرێكه‌ت".
زێده ژى كر: ئه‌ڤ چه‌نده دهێته وێ رامانێ كو هه‌رێمێ چ ده‌ستهه‌لاتێن ئابوورى نابن و ل ده‌مێ ده‌ستهه‌لاتێن ئابوورى نه‌بن، ئێدى هه‌رێمێ چ گرنگى نامینیت و نه‌شێت چ بكه‌ت.
زێده‌تر ژى گۆت "هه‌روه‌سا بابه‌ته‌كێ دى ژى هه‌یه، ئه‌و ژى كو دێ 4 ملیار دۆلاران د ماوه‌یێ 5 سالان دا ژ بودجه‌یا هه‌رێما كوردستانێ بڕن، پێدڤیه به‌رى بودجه بهێته په‌سه‌ندكرن، په‌رله‌مانتارێن كورد ل به‌غدا دویڤچوونا ئه‌وێ چه‌ندێ بكه‌ن كا ئه‌ڤ پاره‌یه یێن چنه، ئه‌و دبێژن ئه‌ڤ پاره قه‌ڕێن به‌نكا TBI نه ل سه‌ر هه‌رێمێ، لێ چه‌وا هه‌رێم قه‌ردارێ وێ بوویه و ئه‌ڤ پاره‌یه یێن چنه؟ ئه‌ڤ چه‌نده ژى دێ ژ بودجه‌یا هه‌رێما كوردستانێ و گه‌لێ كوردستانێ هێته بڕین، پێدڤیه په‌رله‌مانتارێن كورد بزانن ئه‌ڤ قه‌ڕه یێن چنه چونكى مه گۆمان ل سه‌ر ڤێ چه‌ندێ هه‌نه، چونكى به‌نكا TBI پتر قه‌رزان د بیاڤێ وه‌به‌رهێنانێ دا دده‌ت، مه پرسیار كر كا ئه‌ڤ پاره یێن چنه، چ په‌رله‌مانتار نه‌شیان به‌رسڤێ بده‌ن و گۆتن ئه‌م نوزانین".
چاڤدێره‌كێ سیاسى: پێدڤیه پارتى ل به‌غدا ده‌ست ب لڤینێ بكه‌ت و كارتا سه‌درى نیشا هه‌ڤڕكان بده‌ت
گوهۆڕینێن د بڕگه‌یێن بودجه‌یێ دا بووینه ئه‌گه‌رێ ره‌نگڤه‌دانێن سیاسى یێن مه‌زن و چاڤدێره‌كێ سیاسى ژى دیار دكه‌ت كو پێدڤیه پارتى كارتا سه‌درى نیشا هه‌ڤڕكێن خۆ بده‌ت و ڤه‌لڤینان ژ به‌غدا ده‌ستپێبكه‌ت.
عه‌لى ئیبراهیم باخ شرۆڤه‌كارێ سیاسى بۆ گاڤ دیاركر "د شیان دایه ئه‌ڤ بڕگه‌یێن گوهۆڕین تێدا هاتینه كرن، جاره‌كا دى و د به‌رژه‌وه‌ندیا هه‌رێمێ دا بهێنه گوهۆڕین. لێ وه‌ك پشتراستبوون، ل سه‌ر پارتى پێدڤیه په‌نایێ بۆ راگه‌هاندنێ و ئازراندنا رایا گشتى بۆ دوباره ئه‌نجامدانا هه‌لبژارتنان ل ئیراقێ و نیشاندانا كارتا سه‌درى به‌رانبه‌ر هه‌ڤڕكێن خۆ ببه‌ت، ئه‌ڤه د قووناغا ئێكێ دا، د قووناغا دوێ دا ژى، پێدڤیه لێكتێگه‌هشتنێن سیاسى ل سه‌ر ئاستێ ئیراقێ و نه‌ك كوردستانێ بهێنه كرن چونكى ئه‌گه‌ر ل سه‌ر ئاستێ لایه‌نێن كوردستانێ بهێنه كرن دێ بهانه‌یێن لایه‌نێن ئیراقى پتر لێهێن، پێدڤیه ئازراندنا رایا گشتى ژ به‌غدا و نه‌جه‌فێ و نه‌ك هه‌ولێرێ ده‌ستپێبكه‌ت".
ل دۆر گوهۆڕینێن د بودجه‌ى دا هاتینه كرن دیاركر؛ ئه‌ڤ گوهۆڕینه ره‌نگڤه‌دانا ره‌فتاره‌كا سیاسى یا زارۆكانه‌نه ل جه‌م وان كه‌سێن ئه‌و گوهۆڕین نڤیسین و ده‌نگ ل سه‌ر داین و هه‌رێما كوردستانێ مافێ ته‌مام یێ نه‌رازیبوونێ ل سه‌ر و نه‌قه‌بویلكرنا وان هه‌یه.
گۆت ژى "ئه‌ڤ قووناغا سیاسى تا رادده‌یه‌كێ یا سه‌قامگیره و ژ ئه‌نجامێ رێككه‌فتنا دناڤبه‌را كوردان و عه‌ره‌بێن شیعه دا ژ لایه‌كێ ڤه و كوردان و عه‌ره‌بێن سونه دا ژ لایه‌كێ دى ڤه ل دۆر خالێن جهێ ناكۆكیێ و ل ده‌ستپێكا وان په‌ترۆل و بودجه‌یێ په‌یدابوویه، لێ د نوكه دا هنده‌ك لایه‌نان پشتا خۆ داینه رێككه‌فتێ و بۆ ڤێ چه‌ندێ مفا ژ دو خالان وه‌رگرتینه، ئه‌و ژى؛ ئێك: بڕیارا دادگه‌ها پاریس ل دۆر په‌ترۆلا هه‌رێمێ، دو: ناكۆكیێن كوردى- كوردى".
ئاماژه دا وێ چه‌ندێ ژى كو "ئه‌ڤه ریهانه‌كا شكه‌ستى یه و دێ ئیراقێ و هه‌رێما كوردستانێ جاره‌كا دى به‌ره‌ڤ چارگۆشه‌یا به‌ره‌لایى یا سیاسى ڤه به‌ت كو هه‌ردو لایه‌نان پێدڤى ب وێ چه‌ندێ نینه".
زێده ژى كر: ب بۆچوونا من، دێ مالكى و عامرى مایتێكرنێ كه‌ن بێى ئه‌م رۆلێ بالیۆزا ئه‌مریكا ژبیر بكه‌ین و دێ ئه‌ڤ بڕگه‌یێن هه‌نێ دوباره هێنه گوهۆڕین و دێ بودجه ل نزیك هێته په‌سه‌ندكرن.
ل دۆر ئه‌گه‌رێن جاره‌كا دى گوهۆڕینا وان بڕگه‌یان د به‌رژه‌وه‌ندیا هه‌رێمێ دا دیاركر كو ژ به‌ر ترسا ده‌ستهه‌لاتدارێن شیعه ژ هه‌ڤپه‌یمانیا پارتى ل گه‌ل سه‌درى یه، ئه‌گه‌رێ دى ژى لاوازیا حوكمێ ده‌ستهه‌لاتدارێن شیعه‌یه و ترسا وان ژ دۆڕاندنێ د ڤێ قووناغێ.
شرۆڤه‌كاره‌ك: هه‌رێم و به‌غدا بۆ چاره‌كرنا ڤێ ره‌وشێ دێ گه‌هنه رێككه‌فتنه‌كا نوى
قووناغا بهێت گه‌له‌ك سیناریۆیان دهه‌لگریت و نڤیسه‌ره‌ك ژى ئاماژه‌یێ ب وێ چه‌ندێ دده‌ت كو هه‌ولێر و به‌غدا دێ گه‌هنه رێككه‌فتنا نوى بۆ قووناغا پشتى ڤان گوهۆڕینێن د بودجه‌یێ دا.
دلگه‌ش سادق نڤیسه‌ر و مافپه‌روه‌ر بۆ گاڤ گۆت "حكومه‌تا هه‌رێما كوردستانێ و به‌غدا دێ گه‌هنه رێككه‌فتنه‌كا نوى بۆ چاره‌كرنا ره‌وشا پشتى گوهۆڕینێن د بودجه‌یێ دا، چونكى لایه‌نێن شیعى د به‌رهه‌ڤ نینن جاره‌كا دى گۆره‌پانه‌كا نوى یا هه‌ڤڕكیێ و ململانێ ل ئیراقێ ڤه‌كه‌ن و پێدڤى ب وێ چه‌ندێ هه‌نه كو قووناغه‌كا سه‌قامگیریێ ل ئیراقێ به‌رقه‌رار ببیت، چونكى ئه‌گه‌ر وان هه‌رێم ژ خۆ دویكر و ب تایبه‌ت پارتى، دێ ده‌رگه‌هه‌كێ دى یێ ململانێ ل به‌رانبه‌ر خۆ ڤه‌كه‌ن، ب تایبه‌ت كو لایه‌نه‌كێ سیاسى ل ئیراقێ ژ ده‌رڤه‌ى گۆره‌پانا سیاسى یه و چاڤه‌رێ دكه‌ت كو ده‌لیڤه بۆ چێببیت جاره‌كا دى بۆ ناڤ گۆره‌پانا سیاسى ڤه‌گه‌ڕیت و مفاى ژ وان ناكۆكیێن نوكه هه‌ین وه‌ربگریت كو ئه‌و ژى لایه‌نێ سه‌درى یه".
زێده ژى كر "لایه‌نێن شیعى یێن چارچووڤه‌یێ هه‌ماهه‌نگیێ یێن دناڤ هه‌ڤپه‌یمانیا برێڤه‌برنا ده‌وله‌تێ دا، پێدڤى ب وێ چه‌ندێ هه‌نه كو ئیراق یا سه‌قامگیر بیت و دویرى ململانێیان بیت، هه‌لبژارتنێن جڤاتێن پارێزگه‌هان ل پێشیا ئیراقێ نه و ئه‌ڤ لایه‌نه پێدڤى ب سه‌قامگیریێ نه ل ئیراقێ".
ل دۆر پرسیارا مه كا چ ل سه‌ر لایه‌نێن سیاسى یێن كوردستانى پێدڤیه د قووناغا بهێت دا بكه‌ن، گۆت "رێككه‌فتنا حكومه‌تا هه‌رێما كوردستانێ ل گه‌ل حكومه‌تا به‌غدا، گره‌نتیا وێ چه‌ندێ ناكه‌ت كو هه‌ر تشتێ هه‌ردو حكومه‌ت ل سه‌ر گه‌هشتنه رێككه‌فتنێ د په‌رله‌مانى دا ده‌رباز ببیت، چونكى د په‌رله‌مانێ ئیراقێ دا، په‌رله‌مانتار گرێداى سه‌رۆكێ حكومه‌تێ نینن و نه فه‌رمانبه‌ره‌كه ل ده‌ف سه‌رۆكێ حكومه‌تێ كو ب هه‌ر رێككه‌فتنه‌كا وى د پێگیر بن، هه‌روه‌سا گه‌له‌ك جاران پێگریێ ب ئاخفتنا سه‌رۆك فراكسیۆنێن خۆ ژى ناكه‌ن، زێده‌بارى وێ چه‌ندێ، په‌رله‌مانتارێن سه‌ربخۆ ژى د په‌رله‌مانێ ئیراقێ دا هه‌نه، له‌وا گرنگه لایه‌نێن كوردى و ب تایبه‌ت پارتى كار ل سه‌ر په‌رله‌مانى و په‌رله‌مانتاران بكه‌ت ئه‌گه‌ر بڤێت رێككه‌فتنا ل گه‌ل به‌غدا ب جهـ بهێت".
زێده ژى كر: محه‌مه‌د شیاع سوودانى ب تنێ سێ كورسى د په‌رله‌مانى دا هه‌نه، نه هه‌ر تشتێ رێككه‌فتنێ ل سه‌ر بكه‌ت، دێ د په‌رله‌مانى دا ده‌رباز بیت،
ئاماژه دا وێ چه‌ندێ ژى "لاوازى و ئێكنه‌گرتنا مه كوردان ئه‌گه‌ره‌كێ ڤێ ره‌وشا نوكه‌یه كو لایه‌نه‌كێ سیاسى یێ كوردى بچیت ده‌ستێن خۆ بكه‌ته دناڤ ده‌ستێن لایه‌نه‌كێ شیعى دا".
گۆت ژى: مه چار ئه‌ندامێن كورد د لژنه‌یا دارایى یا په‌رله‌مانێ ئیراقێ دا هه‌نه، بۆ چاره‌سه‌ریا ره‌وشا نوكه، پێدڤیه ئه‌م دناڤ لژنه‌یێ دا چاره‌یه‌كێ ببینین كو خۆ نه‌رازى بكه‌ن و جاره‌كا دى ده‌نگدان ل سه‌ر وان بڕگه‌یێن گرێداى هه‌رێما كوردستانێ بهێته كرن.
لژنه‌یا دارایى و گوهۆڕینێن د بودجه‌یێ دا
گوهۆرنێن د هنده‌ك بڕگه‌یێن مادده‌یێن 14 و 13 دا ژ ره‌شنڤیسا بودجه‌یا ئیراقێ بووینه جهێ ره‌نگڤه‌دانێن سیاسى ل سه‌ر ئاستێ هه‌رێمێ و ئیراقێ.
روینشتنا په‌رله‌مانێ ئیراقێ بۆ ده‌نگدانێ ل سه‌ر پرۆژه‌یاسایا بودجه‌یێ ژڤان بوو ئه‌ڤرۆ سوبه‌هى شه‌مبیێ برێڤه‌بچیت لێ ژ بۆ ده‌مه‌كێ نه‌ده‌ستنیشانكرى هاته پاشئێخستن.
شاخه‌وان عه‌بدوللا جێگرێ سه‌رۆكێ په‌رله‌مانێ ئیراقێ دوهى ئه‌ینیێ ل سه‌ر ئه‌نجامدانا روینشتنا په‌رله‌مانى ل ئه‌ڤرۆ بۆ ده‌نگدانێ ل سه‌ر بودجه‌یێ رازى نه‌بوو و روینشتن بۆ ده‌مه‌كێ نه‌ده‌ستنیشانكرى هاتیه پاشئێخستن.
لژنه‌یا دارایى یا په‌رله‌مانێ ئیراقێ ل رۆژا پێنجشه‌مبیێ مادده‌یێن 13 و 14 ژ بودجه‌یا ئیراقێ یێن گرێداى پشكا هه‌رێما كوردستانێ ب گوهۆڕین ڤه په‌سه‌ندكربوون و ژماره‌یه‌كا په‌رله‌مانتارێن كورد كۆمبوونا په‌رله‌مانى ب جهـ هێلابوون.
د كۆمبوونا لژنه‌یێ دا بڕیار هاتبوو دان كو ئه‌گه‌ر پارێزگه‌هه‌كا هه‌رێمێ گله‌یى ژ دابه‌شكرنا داهاتى ل هه‌رێمێ بیت، ماف هه‌یه بودجه‌یا وێ ئێكسه‌ر ژ به‌غدا بوو بهێت، هه‌روه‌سا ل گۆره‌ى وان گوهۆڕینان، شایسته‌یێن دارایى یێن هه‌رێما كوردستانێ هینگێ دێ هێنه هنارتن ده‌مێ حكومه‌تا هه‌رێمێ په‌ترۆلێ ره‌وانه دكه‌ت هه‌روه‌سا ڤه‌كرنا ژماره‌یا به‌نكى دێ ژ ده‌ستهه‌لاتێن تایبه‌ت یێن وه‌زاره‌تا دارایى یا ئیراقێ بیت، زێده‌بارى وێ چه‌ندێ، حكومه‌تا هه‌رێمێ هاتبوو پێگیركرن كو د هه‌ر حاله‌ته‌كێ نه‌شیانا وێ بۆ به‌رهه‌مئینانا په‌ترۆلێ دا، په‌ترۆلێ راده‌ستى سومۆ بۆ به‌رهه‌مئینانا ناڤخۆیى بكه‌ت.
هه‌روه‌سا لژنه‌یا دارایی حكومه‌تا هه‌رێمێ پێگیر كربوو كو هه‌یڤانه 10% یا پاشكه‌فتێ مووچه‌یێ فه‌رمانبه‌رێن هه‌رێمێ بده‌ت.
د ده‌مه‌كێ دى دا ژ دوهى ئه‌ینیێ، حكومه‌تا هه‌رێما كوردستانێ راگه‌هاند بوو كو ئه‌و گوهۆڕێنێن پێنجشه‌مبیێ د پرۆژه‌یاسایا بودجه‌یا ئیراقێ دا هاتینه كرن د نه‌ده‌ستوورى نه و ئه‌و پێگیریێ پێ ناكه‌ت.
دیار ژى كربوو كو ئه‌و گوهۆڕین ل دژى رێككه‌فتنا حكومه‌تا هه‌رێمێ و حكومه‌تا فیدرالى هه‌روه‌سا دژى پره‌نسیپێن رێككه‌فتنا حكومه‌تا برێڤه‌برنا ده‌وله‌تێ و به‌رنامه‌یێ وێ كابینه‌یێ یه كو د په‌رله‌مانى دا ده‌نگ ل سه‌ر هاتیه دان.
حكومه‌تا هه‌رێمێ خۆیا كربوو كو ب چ شێوه‌یان ئه‌و ڤێ سته‌مكاریێ و پنپێكرنا مافێن خه‌لكێ كوردستانێ قه‌بویل ناكه‌ت و پێگیریێ ب چ بڕیارێن دى ناكه‌ت ژبلى وێ رێككه‌فتنا ژ به‌رى نوكه یا ل گه‌ل حكومه‌تا سوودانى هاتیه كرن.
هه‌ر ژ ده‌مێ گوهۆڕینا لژنه‌یا دارایى بۆ هنده‌ك بڕگه‌یان ژ مادده‌یێن 13 و 14 یێن بودجه‌یێ یێن ل دۆر پشكا هه‌رێما كوردستانێ، ره‌نگڤه‌دانێن سیاسى د به‌رده‌وامن و هه‌ر ئێك ژ سه‌رۆكێ هه‌رێما كوردستانێ و سه‌رۆكوه‌زیرێ هه‌رێمێ ئه‌ڤ گوهۆڕینه ب به‌روڤاژى رێككه‌فتنا هه‌ڤپه‌یمانیا برێڤه‌برنا ده‌وله‌تێ لقه‌له‌مداینه.
سەرۆکێ هەرێما کوردستانێ ئەو گوهۆڕینێن لژنەیا دارایی د بڕگەیێن گرێدای مافێن هەرێما کوردستانێ د بودجەیێ دا کرین رەتکرینه و داخوازیەک ژ لایەنێن هەڤپەیمانا برێڤەبرنا دەولەتێ کربوو.
سەرۆک نێچیرڤان بارزانی ل سپێده‌هیا شه‌مبیێ راگەهاند بوو كو ئه‌و ب نیگەرانیەکا مەزن ڤە ل دەستکاری و گوهۆڕینا وان بڕگەیێن پڕۆژەیاسایا بودجەیێ یێن گرێدای مافێن دەستووری یێن هەرێما کوردستانێ دنێرن و ب تەمامی رەت دکەن.
د بەیانەکا سەرۆکێ هەرێما کوردستانێ دا هاتبوو "پێگیریکرن ب رێککەفتنا سیاسی یا هەڤپەیمانیا برێڤەبرنا دەولەتێ بنەمایێ ئارامی و سەقامگیریا ئیراقێ یە".
تێدا هاتبوو ژی كو "بزاڤێن بنپێکرنا مافێن دەستووری یێن هەرێما کوردستانێ دێ بنە ئەگەرێ نەئومێدیێ و ئالۆزکرنا سەقامگیریێ ل ئیراقێ، ئەزموونێن بەرێ ژی سەلماندینە کو لۆژیکێ هێزێ و بنپێکرنا مافێن پێکهاتەیێن ئیراقێ چ جاران نەبووینە ئەگەرێ سەقامگیریێ و دێ زیانێ گەهیننە هەمی ئیراقێ".
سەرۆکێ هەرێمێ داخواز ژ هەمی لایەنان و ب تایبەت هەڤپەیمانیا برێڤەبرنا دەولەتێ کربوو کو پێگیریێ ب رێککەفتنان بکەن و ژ لایەنێن کوردستانی ژى خواستبوو کو د ئێکرێز بن و پێکڤە بەڕگریێ ژ مافێن دەستووری یێن هەرێما کوردستانێ بکەن،
ئاماژە ب وێ چەندێ ژی کربوو کو هەرێما کوردستانێ هەردەم بۆ چارەکرنا ناکۆکیان ل سەر بنەمایێ دەستووری ئامادەیە.
هه‌روه‌سا مه‌سرور بارزانى سه‌رۆكوه‌زیرێ هه‌رێمێ ئەڤرۆ شه‌مبیێ ل دۆر ڤى بابه‌تى گۆتبوو "جهێ دلگرانیێ یە کو دەستەکێ ناڤخۆیى د ڤێ پیلانگیریێ دا پشکداره كو کێمکرنا دەستهەلاتێن هەرێما کوردستانێ ب دەستکەفت بۆ خۆ دزانن".
دیار ژى كربوو كو ئه‌ڤا هاتیه كرن سته‌م و پیلانگیرى بوو ل دژى هه‌رێما كوردستانێ و گۆتبوو ژى "بزاڤێن وان سه‌رناگرن و دێ ب هه‌مى ره‌نگان به‌رسینگێ ڤێ پیلانێ گرین و ناهێلین بسه‌ركه‌ڤیت".
په‌رله‌مانێ ئیراقێ ل رۆژا 5/4/2023 خواندنا ئێكێ بۆ بودجه‌یا ئیراقێ یا سالێن 2023، 2024 و 2025 ئه‌نجامدابوو و ل رۆژا 17/4/2023 خواندنا دوێ بۆ بودجه‌یێ ته‌مامكربوو و روینشتنا ده‌نگدانێ ل سه‌ر بودجه‌یێ بۆ ده‌مه‌كێ نه‌ده‌ستنیشانكرى هاتیه پاشئێخستن.
