گاڤ

بهایێ دۆلارى به‌رانبه‌ر دینارێ ئیراقى د رۆژێن بۆرى دا و تا نوكه‌ پشتى بڕیارا وه‌زاره‌تا گه‌نجینه‌یێ یا ئه‌مریكا ب سزادانا 14 به‌نكێن ئیراقى ب قه‌ده‌غه‌یا مامه‌له‌كرنێ ب دۆلارى د بلندبوونه‌كا به‌رده‌وام دایه‌ و ژماره‌یه‌كا ئه‌گه‌ران ل پشت ڤێ چه‌ندێ هه‌نه‌ هه‌ڤده‌م پێشبینیا به‌رده‌وامیا بلندبوونا بهایێ دۆلارى دهێته‌ كرن.

بلندبوونا بهایێ دۆلارى و رێكارێن به‌نكا ناڤه‌ندى

بهایێ دۆلارى به‌رانبه‌ر دینارى د پێنج رۆژێن بۆرى دا ل هه‌رێما كوردستانێ و ئیراقێ پشتى بڕیارا ئه‌مریكا ل دۆر سزادانا 14 به‌نكێن ئیراقى د بلندبوونه‌كا به‌رده‌وام دایه‌.

ره‌مه‌زان سلێڤانەیی سه‌رۆكێ سه‌ندیكایا پاره‌گوهۆڕان ل دهۆكێ بۆ گاڤ دیاركر؛ ل ئێڤاریا ئه‌ڤرۆ دوشه‌مبیێ ل گه‌ل داخستنا بۆرسه‌یێ، بهایێ كڕینا دۆلارى ب 1530 دیناران و بهایێ فرۆشتنێ ژى ب 1532 دیناران بوو.

بلندبوونا بهایێ دۆلارى به‌رانبه‌ر دینارى به‌رده‌وامه و لژنه‌یا دارایى یا په‌رله‌مانێ ئیراقێ ئه‌ڤرۆ دوشه‌مبیێ عه‌لى عه‌لاق پارێزگارێ به‌نكا ناڤه‌ندى ل دۆر رێكارێن به‌نكێ بۆ جێگیركرنا بهایێ دۆلارى مێهڤانكربوو.

لژنه‌یا دارایى ژماره‌یه‌كا راسپارده‌یان وه‌كى گرتنه‌به‌را پاكێجێن ئابوورى یێن داخوازیێن بازارێ كارى دابین دكه‌ن، ده‌ستنیشانكرنا ژماره‌یا به‌نكێن باوه‌رپێكرى ل ده‌ف به‌نكا ناڤه‌ندى، ڤه‌دیتنا پلانان بۆ چاره‌كرنا ره‌وشا دارایى، چه‌وانیا پاراستنا دینارێ ئیراقى و دویڤچوونا كۆمپانیێن ئالوگۆركرنا دراڤى زێده‌بارى دوپاتیكرنێ ل رێكارێن سه‌ره‌ده‌ریێ ل گه‌ل به‌نكان پێشكێشى به‌نكا ناڤه‌ندى كرن، ژ لایێ خۆڤه‌، عه‌لى عه‌لاق پارێزگارێ به‌نكا ناڤه‌ندى دیاركر "پێدڤیه‌ هه‌ڤسه‌نگى دناڤبه‌را ئێخستنه‌بازارى و داخوازیێ دا ل سه‌ر دراڤێ بیانى هه‌بیت و دویڤچوونا دۆلارێ دهێته‌ دناڤ ئیراقێ دا و بۆ ژ ده‌رڤه‌ دچیت، بهێته‌ كرن".

پشتى به‌حسكرنا لژنه‌یا دارایى یا په‌رله‌مانێ ئیراقێ ئه‌ڤرۆ بۆ بابه‌تێ بهایێ دۆلارى ل گه‌ل پارێزگارێ به‌نكا ناڤه‌ندى، په‌رله‌مانتاره‌كێ ئیراقى دیاركر كو به‌نكا ناڤه‌ندى چ ئاماژه‌یێن ئه‌رێنى بۆ نزمبوونا بهایێ دۆلارى نه‌دان.

ئه‌حمه‌د موزهر جبوورى بۆ گاڤ دیاركر "ئاخفتنێن پارێزگارێ به‌نكا ناڤه‌ندى د مێهڤانكرنا وى دا ل ئه‌ڤرۆ چ ئاماژه‌یێن باش تێدا نه‌بوون".

ئاشكرا ژى كر؛ چاره‌سه‌ریێن پارێزگارێ به‌نكا ناڤه‌ندى پێشكێشكرین د رووكه‌شى بوون.

ئاماژه‌ دا وێ چه‌ندێ ژى "به‌نكا ناڤه‌ندى دێ هه‌یڤانه‌ 140 ملیۆن دۆلاران ژ به‌ر سزایێن وه‌زاره‌تا گه‌نجینه‌یێ یا ئه‌مریكا ل سه‌ر ئیراقێ سه‌پاندین ژده‌ستده‌ت و ئه‌ڤ چه‌نده‌ دێ كارتێكرنه‌كا نه‌رێنى ل سه‌ر بازارى و بهایێ خه‌رجكرنا دۆلارى به‌رانبه‌ر دینارى كه‌ت و دۆلار د رۆژێن بهێت دا دێ به‌رده‌وام بلند بیت".

ئه‌گه‌رێن ل پشت بلندبوونا بهایێ دۆلارى و پێشبینیێن به‌رده‌وامیا بلندبوونێ

بهایێ دۆلارى د بلندبوونێ دایه‌ و ئه‌ڤرۆ ل بۆرسه‌یێن حارسیه‌ و كیفاح یا ناڤه‌ندى ل به‌غدا گه‌هشتبوو 155 هزار دیناران بۆ هه‌ر 100 دۆلاران و ل گۆره‌ى بۆچوونا هنده‌ك شاره‌زایێن ئابوورى، بهایێ دۆلارى ژ به‌ر ژماره‌یه‌كا ئه‌گه‌ران بلند بوویه‌ و دێ هێشتا بلند بیت.

ئه‌ندامه‌كێ لژنه‌یا دارایى یا جڤاتا نوینه‌رێن ئیراقێ ئاماژه‌ دا مێهڤانكرنا پارێزگارێ به‌نكا ناڤه‌ندى ژ لایێ په‌رله‌مانى ڤه‌ و پێشبینى كر كو هنده‌ك سزایێن نوى ل سه‌ر هنده‌ك به‌نكێن ئیراقى بهێنه‌ سه‌پاندن.

موسته‌فا سه‌نه‌د بۆ سومه‌ریه‌ نیوز دیاركر "هنده‌ك نووچه‌ ل دۆر سه‌پاندنا سزایێن نوى ل سه‌ر هنده‌ك به‌نكێن ئیراقى هه‌نه‌ و هه‌ر سزایه‌كێ نوى دێ بیته‌ ئه‌گه‌رێ زێده‌بوونا بهایێ دۆلارى".

ئاماژه‌ ب وێ چه‌ندێ ژى كر "بهایێ خه‌رجكرنێ بابه‌ته‌كێ هه‌ستیاره‌ و فاكته‌رێن نێڤده‌وله‌تى و نه‌ك لوكال كارتێكرنێ ل سه‌ر دكه‌ن".

ل دۆر فرۆشتنا دۆلارى ب رێكا به‌نكان خۆیا كر "كارێ به‌نكا ناڤه‌ندى سیاسه‌تا نه‌ختینه‌یى یه‌ و نه‌ك سیاسه‌تا دارایى و ل چ وه‌لاتێن جیهانێ نینه‌ كو دۆلار ب ئێكسه‌ر ب وه‌لاتیان بهێته‌ دان، به‌لكو بۆ دو پێدڤیاتیان دهێته‌ دان، ئه‌و ژى بۆ خواندنێ، گه‌شتوگۆزارێ و چاره‌سه‌ریێ ل ده‌رڤه‌ى وه‌لاتى هه‌روه‌سا ژ بۆ تژیكرنا پێدڤیاتیێن هاورده‌كرنێ".

ژ لایێ خۆڤه‌، نه‌بیل مه‌رسوومى شاره‌زایێ ئابوورى پێشبینى كر كو بهایێ دۆلارى هێشتا بلند ببیت و گۆت "بهایێ دۆلارى گه‌هشتیه‌ بلندترین ئاست هه‌ر ژ ده‌مێ گوهۆڕینا بهایێ خه‌رجكرنێ ژ به‌رى شه‌ش هه‌یڤان و چاڤه‌رێ دهێته‌ كرن هێشتا بلند ببیت".

ناڤهاتى ل دۆر ئه‌گه‌رێن بلندبوونا بهایێ دۆلارى ژ بۆ تۆرا Earth News دیاركر "ئێك ژ ئه‌گه‌رێن بلندبوونا بهایێ دۆلارى، سزایێن ئه‌مریكا ل سه‌ر 14 به‌نكێن ئیراقى زێده‌بارى 4 به‌نكێن به‌رى نوكه‌یه‌‌ ئانكۆ ژماره‌یا وان دبیته‌ 18 به‌نك و ڤێ چه‌ندێ جوداهیه‌كا مه‌زن دناڤبه‌را بهایێن فه‌رمى یێ دۆلارى و بهایێ هه‌ڤته‌ریب د بازارى دا په‌یدا كریه‌، هه‌روه‌سا ئیراقێ پێدڤى ب دۆلارى بۆ هاورده‌كرنا كه‌لوپه‌لان هه‌یه‌ و ب ڤێ چه‌ندێ فشار ل سه‌ر دۆلارى زێده‌ دبیت و بهایێ وێ د بازارێ هه‌ڤته‌ریب دا بلند دبیت هه‌ڤده‌م ده‌ستپێكرنا بجهئینانا یاسایا بودجه‌یێ دێ بیته‌ ئه‌گه‌رێ زێده‌بوونا مه‌زاختنا گشتى و زێده‌بوونا داخوازیێ ل سه‌ر كه‌لوپه‌لێن بكاربرنێ و وه‌به‌رهێنانێ، ل ده‌مه‌كێ پتریا ڤان كه‌لوپه‌لان ژ ده‌رڤه‌ دهێنه‌ هاورده‌كرن و ب ڤێ چه‌ندێ دێ پێدڤیاتى ب دۆلارى زێده‌ بیت".

ژێده‌ره‌ك: چارچووڤه‌یێ هه‌ماهه‌نگیێ فشاران ل سه‌ر سوودانى بۆ دیتنا چاره‌سه‌ریێ دكه‌ت

هه‌ڤده‌م ل گه‌ل به‌رده‌وامیا بلندبوونا بهایێ خه‌رجكرنا دۆلارى به‌رانبه‌ر دینارى ژێده‌ره‌ك ئاماژه‌یێ دده‌ته‌ فشارێن چارچووڤه‌یێ هه‌ماهه‌نگیێ ل سه‌ر سه‌رۆكوه‌زیرێ ئیراقێ بۆ ڤه‌دیتنا چاره‌سه‌ریه‌كا ب له‌ز بۆ بابه‌تێ بلندبوونا بهایێ دۆلارى.

ژماره‌یه‌كا ژێده‌رێن ئاگه‌هدار بۆ ’العربي الجديد’ راگه‌هاندن؛ لایه‌نێن چارچووڤه‌یێ هه‌ماهه‌نگیێ فشاران ل سه‌ر محه‌مه‌د شیاع سوودانى سه‌رۆكوه‌زیرێ ئیراقێ بۆ ڤه‌دیتنا چاره‌سه‌ریه‌كا ب له‌ز بۆ بابه‌تێ بلندبوونا بهایێ دۆلارى دكه‌ن.

ئاشكرا ژى كرن "سوودانى ب به‌رده‌وامى ل گه‌ل تیما خۆ بۆ ڤه‌دیتنا چاره‌سه‌ریان كار دكه‌ت، ژ وان چاره‌سه‌ریان ژى ئه‌نجامدانا گوهۆڕینێن كارگێرى د ستافێ بجهئینانێ یێ به‌نكا ناڤه‌ندى دا".

وه‌زاره‌تا گه‌نجینه‌یێ یا ئه‌مریكا ل رۆژا چارشه‌مبیا بۆرى رێكه‌فتى 19/7/2023 سزایێ قه‌ده‌غه‌كرنا مامه‌له‌یێ ب دۆلارى ل سه‌ر 14 به‌نكێن ئیراقى د بزاڤه‌كێ دا بۆ كێمكرنا گه‌هشتنا دۆلارى بۆ ئیرانێ و رێگرتنێ ل سپیكرنا پاره‌ى سه‌پاند بوو.

وول ستريت جۆرنال دیاركربوو كو ژ به‌ر سه‌ره‌ده‌ریا وان به‌نكان ل گه‌ل هنده‌ك كه‌سێن سزایێن ئه‌مریكا ل سه‌ر و مه‌ترسیا مفاوه‌رگرتنا ئیرانێ ژ سه‌ره‌ده‌ریێن وان به‌نكان، هه‌روه‌سا ژ به‌ر كارێن سه‌ردابرنێ و سپیكرنا پاره‌ى ئه‌و سزایه‌ ل سه‌ر وان به‌نكان هاتیه‌ سه‌پاندن.

هه‌روه‌سا ئه‌مریكا ل نوڤه‌مبه‌را سالا بۆرى ژى سزایێ قه‌ده‌غه‌كرنا گه‌هشتنێ ب دۆلارى ل سه‌ر چار به‌نكێن ئیراقى سه‌پاند بوو.

بهایێ دۆلارى ل هه‌رێما كوردستانێ و ئیراقێ د بلندبوونه‌كا به‌رده‌وام دایه‌ و ل گۆره‌ى گه‌له‌ك چاڤدێران چ ئاماژه‌ تا نوكه‌ بۆ نزمبوونا بهایێ دۆلارى نینن.