راپۆرته‌كا ئه‌مریكى به‌حسێ مایتێكرنا ئه‌مریكا ژ بۆ پاراستنا ده‌ستكه‌فتێن هه‌رێما كوردستانێ دكه‌ت
بەلاڤ بکە
گاڤ
راپۆرته‌كا ئه‌مریكى به‌حسێ بژارده‌یا مایتێكرنا ئه‌مریكا ژ بۆ پاراستنا ده‌ستكه‌فتێن هه‌رێما كوردستانێ ل گه‌ل به‌رده‌وامیا فشارێن به‌غدا و وه‌لاتێن ده‌ردۆر كریه، ئه‌مریكا چه‌وا دێ هه‌رێما كوردستانێ پارێزیت؟ زیانێن نه‌ئێكگرتنا لایه‌نێن سیاسى یێن كوردى چنه؟ كارتێن د ده‌ستێن كوردان دا چنه؟ بۆچى ئه‌مریكا بزاڤان دكه‌ت ئه‌زموونێن حوكمرانیێ یێن كوردان ل كوردستانا باشوور و رۆژئاڤا بپارێزیت؟
پشته‌ڤانیا ئه‌مریكا بۆ كوردان
راپۆرته‌كا فۆرۆما رۆژهه‌لاتێ ناڤه‌راست یا ئه‌مریكى داخوازا پاراستنا ئه‌زموونا حوكمرانیا خۆیه‌تى یا كوردان ل ئیراقێ و سووریا كریه كو ئه‌و هه‌ردو ده‌ڤه‌ره كه‌فتینه به‌ر ژماره‌یه‌كا گه‌فان ژ لایێ هێزێن هه‌رێمایه‌تى ڤه و ب تایبه‌ت ئیرانێ و توركیا هه‌روه‌سا گه‌فێن ناڤخۆیى یێن حكومه‌تێن به‌غدا و دیمه‌شقێ.
ل گۆره‌ى راپۆرتێ "ئه‌مریكا رۆله‌كێ به‌رچاڤ د پێكئینانا هه‌ردو ده‌ڤه‌رێن كوردى دا ل ئیراقێ و سووریا گێرایه، گوهۆڕینێن به‌رده‌وام ل وان هه‌ردو وه‌لاتان ره‌نگه ئه‌مریكا نه‌چار بكه‌ن مایتێكرنێ ژ بۆ پاراستنا ڤان قه‌واره‌یێن كوردى بكه‌ت، ئه‌و هه‌ردو ده‌ڤه‌ره ل ده‌ستپێكێ د گه‌شه‌كرنێ دا بوون لێ ئه‌ڤرۆ ژ به‌ر ئالنگاریێن ناڤخۆیى و ده‌رڤه‌یى رویبروى ره‌وشه‌كا نه‌باش بووینه و واشنتۆن دشێت هاریكاریا هه‌ڤپه‌یمانێن خۆ یێن كورد ژ بۆ پاراستنا پرۆژه‌یێن وان یێن سیاسى بكه‌ت".
د راپۆرتێ دا هاتیه ژى "به‌روڤاژى ره‌وشا ل سووریا، كوردێن ئیراقێ دیرۆكه‌ك ژ سه‌ربخۆییا سیاسى هه‌نه كو ئه‌زموونا وان ل گه‌ل حوكمرانیا خۆیه‌تى بۆ سالا 1991 ڤه‌دگه‌ڕیت پشتى هه‌ڤپه‌یمانیا نێڤده‌وله‌تى ب سه‌ركێشیا ئه‌مریكا ده‌ڤه‌را دژه‌فڕینێ ل باكۆرێ ئیراقێ دامه‌زراندى و جهێن ئێمن ل هه‌رێما كوردستانێ پێكئیناین، كوردان حوكمرانیه‌كا خۆیه‌تى خۆ ئه‌گه‌ر ب ناڤى ژى بیت ل سالا 1970 بده‌ستڤه‌ئینابوو".
ره‌وشا هه‌رێما كوردستانێ و فشارێن به‌غدا
راپۆرتا ئه‌مریكى به‌حسێ ره‌وشا هه‌رێما كوردستانێ و به‌رده‌وامیا فشارێن به‌غدا ل سه‌ر هه‌رێما كوردستانێ كریه.
راپۆرتێ هوشدارى ژ وێ چه‌ندێ دایه كو "حكومه‌تا ناڤه‌ندى یا ئیراقێ یا به‌رده‌وامه د توندكرنا بزاڤێن خۆ دا بۆ وێ چه‌ندێ گه‌له‌ك كاروبارێن كوردان بگریته ده‌ست وه‌كى كونترۆلكرنا ده‌روازه‌یێن سنوورى، فڕۆكه‌خانه‌یان، بودجه‌یێ و داهاتێ په‌ترۆلێ، بزاڤێن به‌غدا بۆ سنوورداركرنا حوكمرانیا خۆیه‌تى یا كوردى د هه‌یڤێن بۆرى دا زێده بووینه، هه‌رچه‌نده هه‌ر ژ ئوكتۆبه‌را سالا 2017 ره‌وش بۆ كوردان به‌ره‌ڤ پاشڤه‌چوویه".
راپۆرتا ئه‌مریكى زێده ژى دكه‌ت "هه‌رچه‌نده مافێ كوردان د ده‌ستوورێ سالا 2005 دا هاتیه ئاماژه‌پێكرن، لێ كورد د نیگه‌رانن كو ئه‌و ده‌ستووره سه‌ربخۆییا وان بپارێزیت چونكى حكومه‌تا ئیراقێ ب شێوه‌یه‌كێ مه‌زن كه‌فتیه د بن كونترۆلا گرۆپێن شیعى یێن مه‌یلدارى بۆ ئیرانێ هه‌ین و ژێیاتیێن تایفه‌گه‌رێ و نه‌ته‌وه‌یى هه‌ین".
هه‌ر ل گۆره‌ى راپۆرتێ "هه‌ر ژ ده‌مێ ریفراندۆما سالا 2017، مێلیشیایێن شیعى یێن ئیران پشته‌ڤانیێ لێ دكه‌ت كو پشتگیریا به‌غدا ژى بده‌ستڤه‌ئیناینه، رووبه‌رێن پتر یێن ئه‌ردى ل ده‌ڤه‌رێن جهێ ناكۆكیان كونترۆلكرن و وان مێلیشیایان و لایه‌نگرێن وان فه‌رمانه‌كا محه‌مه‌د شیاع سوودانى سه‌رۆكوه‌زیرێ ئیراقێ ل سێپته‌مبه‌رێ ژ بۆ راده‌ستكرنا باره‌گایێن پارتى دیمۆكراتى كوردستان ل كه‌ركووكێ ره‌تكربوون و ئه‌ڤ چه‌نده ببوو ئه‌گه‌رێ ئالۆزیان ل گه‌ل وه‌لاتیێن كورد ل كه‌ركووكێ كو ژماره‌یه‌كا كه‌سێن مه‌ده‌نى یێن كورد تێدا شه‌هید ببوون، دادگه‌ها فیدرالى یا ئیراقێ ژى پاشى بجهئینانا فه‌رمانا سوودانى راگرتبوو".
راپۆرتا ئه‌مریكى زێده‌تر ژى خۆیا دكه‌ت "هه‌ر ژ سالا 2003 كورد یاریكه‌ره‌كێ سه‌ره‌كى بوون د سیاسه‌تا ئیراقى دا و سه‌ركرده‌یێن كورد رۆله‌كێ گرنگ د پاراستنا ئیراقێ دا هه‌بوون و ب تایبه‌ت د سالێن دناڤبه‌را 2006 و 2007 دا ده‌مێ كارێن توندوتیژیێ یێن تایفه‌گه‌رى ل ئیراقێ دناڤبه‌را گرۆپێن سوننى و شیعى دا په‌یدابووین، كورد ب رۆلێ ناڤبه‌ینكاریێ دناڤبه‌را سونه‌یان و شیعه‌یان دا راببوون و ئه‌ڤ چه‌نده ببوو رێگر ل ژێكژێكبوونا ئیراقێ".
نه‌ئێكگرتنا لایه‌نێن سیاسى یێن كوردى
راپۆرتا ئه‌مریكى ئاماژه‌یێ دده‌ته زیانێن نه‌بوونا ئێكگرتنێ دناڤبه‌را لایه‌نێن سیاسى یێن هه‌رێما كوردستانێ دا.
راپۆرتا ئه‌مریكى دیار دكه‌ت "كوردان رۆله‌كێ مه‌زن د پێكئینانا حكومه‌تێن ئیراقێ دا هه‌بوو هه‌ر ژ سالا 2005، هه‌لویستێ ئێكگرتى دناڤبه‌را پارتى و ئێكه‌تیێ و حزبێن دی یێن كوردى دا، ببوو ئه‌گه‌رێ بهێزبوونا پێگه‌هێ كوردان د دانوستاندنێن گرێداى كێشه‌یێن گرنگ د سیاسه‌تا نیشتیمانى یا ئیراقێ دا و رێك دا كوردان حوكمرانیا خۆ یا خۆیه‌تى بپارێزن".
ل گه‌ل وێ چه‌ندێ راپۆرتێ هوشداری ژ نه‌ئێكگرتنا كوردان دایه و زێده كریه "لێ ره‌وش نوكه وه‌سا نه‌مایه و ناڤمالیا كوردى د نوكه دا ژ هه‌مى ده‌مان پتر به‌ره‌ڤ دابه‌شبوونێ ڤه چوویه، رێككه‌فتنا ستراتیژى یا سالا 2006 دناڤبه‌را پارتى و ئێكه‌تیێ دا كو هه‌ردو ئیداره كرینه ئێك ل بن سه‌ركردایه‌تیا حكومه‌تا هه‌رێمێ، د سالێن بۆرى دا بێ بها بوویه ژ به‌ر دیتنێن ژێكجودا دناڤبه‌را جه‌ماوه‌رێن هه‌ردو حزبان دا و په‌یدابوونا هێزێن سیاسى یێن دى".
هه‌ر ل گۆره‌ى وێ راپۆرتێ "نابیت ته‌ماشه‌ى دابه‌شبوونێن دناڤبه‌را حزبێن سیاسى یێن هه‌رێما كوردستانێ دا بهێته كرن ب شێوه‌یه‌كێ جودا ژ بزاڤێن هێزێن هه‌رێمایه‌تى و ب تایبه‌ت ئیرانێ و توركیا كو كار ل سه‌ر سنوورداركرنا حوكمرانیا خۆیه‌تى یا كوردان ل ئیراقێ دكه‌ن".
راپۆرته ئه‌مریكی ئاماژه ب وێ چه‌ندێ ژى كریه "حكومه‌تا ناڤه‌ندى یا ئیراقێ یا مه‌یلدارى بۆ ئیرانێ هه‌ى د هه‌یڤێن بۆرى دا، حكومه‌تا هه‌رێمێ بێبه‌هركریه ژ گه‌له‌ك ژێده‌رێن دارایى یێن گرنگ وه‌كى رێگرتنێ ل هنارده‌ركرنا هه‌رێمێ بۆ په‌ترۆلێ ب رێكا توركیا، وه‌كى یا دیار حكومه‌تا ئیراقێ ب تنێ گرنگیێ ب گه‌هشتنێ ب هنده‌ك چاره‌یێن ده‌مكى دده‌ت كو كوردان بهێلنه د بن كونترۆلا به‌غدا دا".
راپۆرتێ زێده‌تر ژى ل دۆر ناكۆكیێن دناڤبه‌را لایه‌نێن كوردى دا دیاركریه "ناكۆكیێن دناڤبه‌را هه‌ردو حزبێن سه‌ره‌كى دا ل هه‌رێمێ ژ بۆ بزاڤێن ئیرانێ و توركیا بۆ دابه‌شكرنا ناڤمالیا كوردى ڤه‌دگه‌ڕن، ئه‌ڤ چه‌نده بوویه ئه‌گه‌رێ نه‌بوونا به‌ره‌یه‌كێ كوردى یێ ئێكگرتى نه ب تنێ د په‌رله‌مانێ ئیراقێ و دانوستاندنێن پێكئینانا حكومه‌تا ئیراقێ دا، به‌لكو هه‌روه‌سا د دانوستاندنێن دناڤبه‌را حكومه‌تا هه‌رێمێ و حكومه‌تا فیدرالى ژى دا ل دۆر كێشه‌یێن گرنگیه‌كا ستراتیژى بۆ هه‌رێمێ هه‌ین".
كارتێن د ده‌ستێن كوردان دا
راپۆرتێ ئاماژه ب وێ چه‌ندێ كریه كو "ره‌وشا حوكمرانیێ یا كوردان ل ئیراقێ و سووریا یا تارى یه لێ هیڤیه‌كا مه‌زن بۆ وان هه‌ردو قه‌واره‌یان هه‌یه كو هه‌ڤپه‌یمانێن ئه‌مریكا نه كو نه ب تنێ دێ شێن ڤان كاودانێن سه‌خت ده‌رباز كه‌ن، به‌لكو دێ شێن ژى پێشكه‌فتنه‌كا مه‌زن بده‌ستڤه‌بینن و د مه‌ودایێ دومدرێژ دا بنه هه‌ڤپه‌یمانێن ب هێز یێن ئه‌مریكا".
دیار ژى كریه "كوردان ل ئيراقێ و سووریا هێشتا كارتێن سیاسى ماینه كو دشێن ژ بۆ پاراستنا خۆ بكاربینن هه‌روه‌سا ب رێكا پێگیریا ئه‌مریكا یا به‌رده‌وام، ئه‌و ده‌ڤه‌رێن كوردى دێ د به‌رده‌وام بن".
زێده ژى كریه "ب به‌رچاڤوه‌رگرتنا ره‌وشا كوردان ل ئیراقێ و سووریا، ئه‌مریكا دشێت گرنگیێ بده‌ته ئارمانجێن خۆ بۆ هاریكاریا كوردان ژ بۆ پاراستنا ده‌ستكه‌فتیێن خۆ یێن سیاسى، ئه‌و ژى؛ ئێك: ب رێكا به‌رده‌وامیا پشكداریا دپلۆماسى و له‌شكه‌رى یا ئه‌مریكا كو ئه‌ڤ چه‌نده دێ بیته ئه‌گه‌رێ گره‌نتیا سه‌قامگیریێ د مه‌ودایێن دومكورت و ناڤنجى دا، دو: ئه‌مریكا هاریكاریا هه‌ردو كیانێن كوردى ژ بۆ بهێزكرنا سازیێن خۆ یێن دیمۆكراسى بكه‌ت ژ بۆ رێكپێدانێ ب گه‌شه‌كرنا سیسته‌مێن فره‌حزبى، هه‌ستێن پشته‌ڤانیێ بۆ ئه‌مریكا دناڤ كوردان دا ل ئیراقێ و سووریا هێشتا بهێزن، ژ به‌ر ڤێ چه‌ندێ ئه‌مریكا دشێت مفاى ژ ڤێ چه‌ندێ ببینیت ژ بۆ بهێزكرنا دیمۆكراسیێ و گه‌شه‌پێدانا ئابوورى و پێشڤه‌برنا شیانێن جڤاكى و لایێن دى یێن گه‌شه‌پێدانێ كو د مه‌ودایێ دومدرێژ دا مفاى بگه‌هیننه كوردان".
هه‌ر ل گۆره‌ى وێ راپۆرتا ئه‌مریكى "د به‌رژه‌وه‌ندیا ئه‌مریكا دایه هه‌ردو ده‌ڤه‌رێن كورد حوكمرانیێ لێ دكه‌ن ل دو وه‌لاتێن ژێكجودا بپارێزیت".
