بۆچی نوکە حەماسێ هێرش کر و کی ل پشتە؟
رزگار حمید شریف
ئیسرائیل ل شەرێ ناڤبەرا ئازەربایجانا شیعە مەزهەب و ئەرمەنیا کریستیان هاریکاریا تورکیا و ئازەربایجان کر و ئیرانێ ژ بەر کو ئەرمەنیا توخیب گەل ئیرانێ هەیە هاریکاریا ئەرمەنیا کر. ئیسرائیل ڤێت ب رێکا تورکیا و ئازەربایجان ٤٤ کێلۆمێترێن سنورێ ئیران( تەنگا زەرزور)گەل ئەرمەنیا بگرن و دەستێ ئیرانێ ل قەفقاس ببرن.
ئیسرائیل ب سەدان ئەفسەرێن ئیرانێ ل سوریا تیرۆر کرن.
ئیسرائیل تەقریبەن هەمی زانایێت ئەتومی یێ ئیرانێ ناڤ ئاخا ئیرانێ تیرۆر کر.
سعودیا نێزیک بیبی پەیمانا ئاشتی و ستراتێژی گەل ئیسرائیلێ ئیمزا کەت و ببتە ئەگەرێ کێمکرنا نفوزا ئیرانێ. ئیرانێ شیا بۆ فەترەیەکێ رێگری ل ڤێ هەڤپەیمانیێ بکەت.
بۆچی نوکە ئەڤ هێرشە هاتە کرن؟
عەرەبستانا سعودیا و ئیسرائیل نێزیک بین پەیمانا ستراتێژی یا ئەبراهام Abraham Accord کو چەندین ولاتێن کەنداڤێ گەل ئیسرائیلی ئیمزا کرین ئیمزا کەن. ب وێ چەندێ دا ئیرانێ بەرامبەر هێزا ئیسرائیل و عەرەبێن کەنداڤێ کێم هێز بیت و نفوزا وێ ناڤ ولاتێن ئیسلامی کێمتر بیت.
ژ ئالیەک دن ئیرانێ دڤێت چاڤێ دنیایێ ژ زولم و تەپەسەریا ناڤخوەیی و زێدەبوونا پێلا نەرازیبوونا زێدەیا ناڤخوەیی بەرامبەر رژێما خور دوور کەت.
کی ل پشت ڤێ هێرشا رێک و پێک و کوشندە بی؟
بێ گومان ئیران ب هەمی هێزەک شیا هاریکاریا حەماس بکەت. ژ بەر کو حەماس ژ هەمی ئالیان دۆرپێچکریە.
ئەڤ شەرە چ کارتێکرنەک خراب و باش سەر کوردان هەیە؟
ب هێرشا خوەکوژی سەر ئەنقەرە و ناڤ جەرگێ تورکیا و هێرشا توندا حەماسێ سەر ئیسرائیل، ئیرانێ دوو پەیامێت ب هێز بۆ ئیسرائیل و هەڤپەیمانێت وێ وەک تورکیا و سعودیا هنارت. هێرشا ئەنقەرە ژیک بیە هێجەت کو تورکیا هێرشا رۆژئاڤایێ کوردستانێ و باشورێ کوردستانێ بکەت.
ل ئەگەرێ بەرفرهە کرنا شەری دێ ئیرانێ ب رێکا حەشەدا شەعبی و میلیشیاتێن خوە هەولا لێدانا هەرێما کوردستانێ دەت و زێدەتر دادگەها فیدرال دژی هەرێمێ ب کار ئینت.
ئەمریکا و ئەورۆپا وێ چ بکەن؟
ئەمریکا و ئەورۆپا نەڤێن ئەڤ هێرشە بەرفرهە ببیت و سیاسەتا دەرڤە یا ئەمریکا نوکە “ هێورکرنە” Deescalation دگەل ئیرانێ. ژبەر کو ئەمریکا نەڤێت جارەک دی توشی شەرێت بێ دوماهیک وەک ئەفغانستان و عێراقێ ببەت و ئەولەویاتا ئەمریکا کێمکرنا رۆلێ چین و روسیایە.