کارزان مه‌حموود دۆسکی - قوتابیێ ماسته‌رێ ب راگه‌هاندنێ ل موسكۆ

رۆژنامەڤانی ئێکە ژ پیشەیێن گرنگێن جڤاکێ مودرێن ژبەرکو رولێ سەرەکی دبینیت د لێکگھۆڕینا پێزانین و داڕشتنا رایا گشتیدا، بەلێ بۆ پشتراستبوون ژ راستی و دروستیا وان پێزانینێن دھێنە پێشکێشکرن، یاسا و بنەمایێن ئێتیکیێن ھەین کو پێدڤیە رۆژنامەڤان پەیرەو بکەن. ھەبوون و کارپێکرن ب یاسا و ئێتیکێن کارێ رۆژنامەڤانی گرنگیەکا زۆرا ھەی و نەبوونا وان ل ئاستێ پێدڤی ل کوردستانێ کاریگەریەکا نەرێنی یا ھەی لسەر جەماوەری و جڤاکی و کەنالێن میدیایی و حەتا رۆژنامەڤانان ژی.

یاسایێن کارێ رۆژنامەڤانی ئەو رێسانە کو رێکخستنا کارێ رۆژنامەڤانی دکەن ب رێکێن بەندێن یاسایی و ل پتریا وەلاتێن جیھانێ ئەو رێسا ھەنە لێ ھەر وەلاتەکی دبیت شێواز و گوهۆڕینێن خویێن یاسایی ھەبن، وەک یاسایێن ئازادیا رادەربرینێ، یاسا بدەستڤەئینانا پێزانینان، پاراستنا شەفافیەت و لێپرسین د وارێ رۆژنامەڤانیدا، ھەروەسا سنۆردانان بۆ چالاکیێن نە یاسایی و ناڤزڕاندن و کۆپیا بەرھەمی و پاراستنا ژێدەرێن پێزانینا.....و ھتد.

ئێتیکێن کارێ رۆژنامەڤانی ژی پێکدھێن ژ کۆمەکا بنەما و پیڤەران بۆ رەفتارا پیشەییا رۆژنامەڤانان، وەک: بابەتیبوون و دادپەروەری، رێزگرتن ل ماف و کەرامەتا مرۆڤان، پاراستنا تایبەتمەندییا، بەرپرسیارەتیا دەرئەنجامان و ....ھتد.

ئەوا یاسایێ و ئێتیکا ژێکجودا دکەت ئەوە دەما بنپێکرنا یاسایا دادگەھ دشێت رۆژنامەڤانی سزابدەت، لێ نەبوونا ئێتیکا پتریا جاران بنپێکرنا یاسایا دادگەھێ نینە ژبەر ھندێ دادگەھ نەشێت رۆژنامەڤانی سزابدەت بەلکو بتنێ جەماوەر دشێت ب رێکێن نەھێلانا باوەریێ پشت گوھ ھاڤێتنا بەرھەمێ وی رۆژنامەڤانی یان دەزگەھی یان ب کێمدیتن د ناڤا جڤاکیدا بھێتە سزادان، ئانکو بتنێ سزایەکێ مەعنەویە.

زانینا یاسا و ئێتیک و رەوشتێن کارێن میدیایی و رۆژنامەڤانی ئەرک و فەرزە ھەر رۆژنامەڤانەک بزانیت. نەزانین و پشتگوھ ھاڤێتنا وان دبیتە ئەگەرێ سزادانێ و نەمانا باوەریێ و ژ دەستدانا کەسایەتیا رۆژنامەڤانی و دەزگەھێ ویژی د ناڤا جڤاکیدا. ئاریشا گەلەک مه‌زن د ناڤا جڤاکێ مەدا نە بتنێ رۆژنامەڤانێن مە ل ئاستێ پێدڤی د ئاگەھداری ئێتیک و یاسایێن کارێ رۆژنامەڤانی نینن بەلکو کێموکاسیێن د ناڤا یاسایێ ب خۆ دا ھەین. د سەردەمەکیدا بەری پتر ژ دەھ سالان گازندە دھاتەکرن کوردستان پێدڤی ب یاسایەکا بەرفرەھترە ژ وێ یاسایا نوکە ھەی یا بناڤێ (یاسا کارێ رۆژنامەڤانی یا ژمارە ٣٥ سالا ٢٠٠٧)ێ، چونکى د ڤێ یاسایێ دا بتنێ ئاماژە بکارێ رۆژنامەڤانی و گرێدایی کارێ رۆژنامێ دھێتە دان، بەلکو مە پێدڤی ب یاسایەکێ یە بەحس ل کارێ میدیایێ وەک تێلەڤزیۆن و رادیۆیێ ژی بکەت، ھێشتا یاسا بۆ میدیایا تەقلیدی ھەمیێ نەھاتیە دەرکرن؛ میدیایا نوی ئەلکترۆنی بەرفرەھ بوو، ھێشتا نەبوو میدیایا تەقلیدی و نە بوو میدیایا نوی یاسا نەھاتیە دانان ئه‌ڤرۆ ئەم دبینین سوشیال میدیا ژ میدیایا تەقلیدی زێدەتر کارلێکێ دکەت، بێی ھەبوونا یاسایەکێ و بێی زانینا یاسا و ئێتیکێن کارێ رۆژنامەڤانی ژ لایێ بکارھێنەرێن وێڤە ئەوێن وەک کەنالێن میدیایی بکاردئێنن.

ژبۆ ئەنجامدانا کارێ رۆژنامەڤانی ئەو یاسایا ل کوردستانێ ھەی دگەل یاسا سەندیکا رۆژنامەڤانێن کوردستانێ، تێرا ھندێ ھەیە رۆژنامەڤان ئەرک و مافێن خو بزانیت، بزانیت چاوا دێ کارکەت و مایکا خۆ بکارئینێت لێ کێماسیا د وێ یاسایێ دا ھەی کو پێدڤیە بھێتە راستڤەکرن و بەحس ل میدیایا نوی و سۆشیال میدیایێ بھێتە کرن داکو رۆژنامەڤان و ئەو کەسێن حەزا کارێ رۆژنامەڤانی ژێک بھێنە جوداکرن، و دەستھەلاتا جێبەجێکار ژی وان ژێکجودا کەت و ئەو ماف ھەبیت رێگریێ ل وان کەسا بکەت یێن ب کەیفا خۆ مایکا دروستدکەن و رۆمالا پرس و رویدانا دکەن، بناڤێ کەنال و پەیچ و دەزگەھێن میدیایی.

د نوکەدا فەزایا میدیایا کوردستانێ ل ھەولێر و دھۆک و سلێمانی ب دەھان کەنال و پەیچ و تێلەڤزیۆنێن ئەنترنێتێ ب ناڤێن کەسایەتی و دەڤەر و ئایین و باژێر و عەشیر و.....ھتد. کو یا ل بەر جەماوەری و حەتا پشكه‌ك ژ دەستھەلاتێ ژی بەرزەکری کیشک کەنال یێ یاسایی و رێپێدایە و کیشک نە؟. لەوما ب دیتنا من پێدڤیە ھندی زوی یە کار لسەر دەرێخستنا یاسەیەکێ بھێتە کرن ژ بۆ کارێ میدیایا تێلەڤزیۆنی و رادیۆی و یاسایەک ژبۆ میدیایا نوی و سۆشیال میدیایێ بھێتە دارشتن. کا چاوا یاسا دەرێخستنا رۆژنامە و گوڤاران ھەیە و رێنمایێن تایبەت ب ڤەکرن و دامەزراندنا کەنالێن تێلەڤزیۆنی ل رێڤەبەریا گشتیا راگەھاندن و چاپ و بەلاڤکرنێ ھەیە، وەسان پێدڤیە یاسایەک یان رێنمایی ژ بۆ تۆمارکرنا کەنال و پەیجێن بناڤ کەنال و تێلەڤزیونێن ئەنترنێتێ ژی بھێتەدانان و پیڤەر و رێنمایێن تایبەت ھەبن و ھەر کەنالەک ژ وان یێ یاسایی و تۆمارکری نەبیت رێ پێ نەھێتە دان رومالا رویدان و بابەتێن گشتی بکەن.

گومان تێدا نینە نە مەرجە ھەر کەسەکێ سۆشیال میدیایێ بکاربینیت یاسا و ئێتیکێن کارێ میدیایی و رۆژنامەڤانی بزانیت حەتا ئەو کەسە خودان کەنالێن خویێن تایبەت ژی بن د ناڤا سۆشیالێدا و بابەت و بەرنامە و پسیارێن تایبەت ژی بکەن وەک یوتوبەر یان بلوگەر لێ ئەگەر بزانن پێنەڤێت دێ کێمتر تویشی ئاریشە و گرفتان بن و دێ باشتر شێن بھایێن خۆ و جڤاکی پارێزن. بەلێ ئەو کەس و کەنالێن خودان مایک رومالا بابەتێن گشتی دکەن پێدڤیە د یاسایی و تومارکری بن ژلایێ جھێن پەیوەندیدار و شارازاییا تەمام د یاسا و ئێتیکێن رۆژنامەڤانی دا ھەبیت وەک ھەر کەس یان کەنالەکێ دیێ میدیایا تەقلیدی و کلاسیک، چونکە ئەوژی ھەمان کارێ میدیایا تەقلیدی ئەنجامددەن و ھەمان کارلێک و کاریگەریا ھەی و دبیت زێدەتر ژی.