یووسف محەمەد هۆرەی – مامۆستایێ زانکۆیێ

پتریا حزب و هێزێن سیاسی یێن کوردی وەسا تێدگەهن ئەگەر نەفتا کوردستانێ رادەستێ عیراقێ بهێتەکرن، دێ بارودوخێ سیاسی و ئابوریێ کودستانێ گەلەک باشتر بیتن ژ دەمێ هەرێما کوردستانێ نەفتا خۆ دفرۆشت، لێ بەروڤاژی سیاسەتا حکومەتا عیراقێ ئەوە کو ب دەهان بەهانە و ئاریشا بۆ فرۆشتنا نەفتا کوردستانێ دورست بکەتن. د راستیدا نابیتن سیاسەتەکێ تێست بکەین کو ئنیەتا وێ یا دژی کوردستانێ یا رۆهن و ئاشکرابیتن، هەر چەندە دڤێ سیاسەتێدا دیار دبیتن کو فاکتەرێ نێڤدەولەتی سەبارەت پرسا فرۆشتنا نەفتێ، کوردستان نەچارکریە، لێ د هەمان وەختدا هەمی رێک قفل نەبووینە.

گەلەک هێزێن کوردی هیڤی و ئومێدێن باش ب میزانیا عیراقێ یا 2023 - 2025 هەنە کو پشکا هەرێما کوردستانێ 12.67 تێدا هاتیە بنەجهکرن، و ب ئەڤێ رێژێ دێ ئاریشێن کوردستانێ و مووچە هێنە چارەسەرکرن، ئەگەر خۆ ٪30 ژ میزانیا عیراقێ بۆ کوردستانێ هاتبوو چەسپاندن ژی، ب پێچەوانە بەلکو بەغدا بتنێ 200 بۆ 400 ملیار دیناران ب قەر بۆ ماوێ 40 بۆ 45 رۆژان جارەکێ زێدەتر بۆ هەرێمێ ناهنێریتن کو د سالەکێدا ژ 10 جاران نەبۆریتن.

سیاسەتا عیراقێ ل پاشەرۆژێ دژی هەرێما کوردستانێ دێ گەلەکا خراب بیتن، چونکی لوبیێ شیعی یێ هەرێمی دژی هەبوونا هەرێما کوردستانێیە دناڤ سنورێ عیراقێدا. ژبەرکو شیعە ب ئێک گرۆپێ ئێکگرتی و بەرژەوەندیێن هەڤپشک ب سەرۆکاتیا ئيرانێ لسەر جوگرافیەکا بەرفرەها مەزن کاردکەن، کو ژ (ئیران، عيراق، سووريا، یەمەن، لبنان و سلێمانی) پێکدهێن و لسەر ئەڤێ جوگرافیێ ژ حکومەت و حزب گرۆپێن چەکداری پێکدهێن، و ڕێکێ نادەن چ هێزێن سیاسی ژ دەرڤەی سیاسەت و ئایدۆلۆجیا وان کار بکەن، لەورا ئیران هەبوونا دەستهەلاتا (هەولێر)ێ ژ دەرڤەی فەرمانێن خۆ و دژی بەرژەوندیێن خۆ دزانیت.

 هەر چەندە ئیرانێ ل سالا 1991 هەمی بزاڤێن خۆ دان کو بەرەیێ کوردستانی دگەل حکومەتا عیراقێ لسەر وەرگرتنا مافێ ئۆتۆنۆمی بۆ کوردستانێ نە گەهنە چ رێکەفتنان حەتا ل دەمێ سەرۆک بارزانی سەرۆکاتیا شاندا کوردستانی دکر بۆ دانوستاندنا لسەر ئۆتۆنۆمیێ ل بەغدابوو، ئیرانێ هێزێن کوردی ل سلێمانی و هەولێرێ پالددان و هێرش کرنە سەر لەشکەرێ عیراقی، مەبەست ژێ ئەوبوو کو حکومەتا عیراقێ پەلامارا سەرۆک بارزانی بدەتن و دوماهیکێ ب پروسێسا دانوستاندنا بینیتن، لێ ئەڤێ پیلانێ سەر نەگرت، لێ گەلەک ڤەنەکێشا ئیرانێ شەرێ نافخۆ یێ ب وەکالەت ل سالا 1994 دناڤبەرا کورداندا بەرپاکر، (هەر چەندە حەتا نوکە کورد ب شەرێ براکوژی بناڤ دکەن)، لێ ئەمریکا نە هێلای کوردستان بتەمامی بکەڤیتە بن هەژمونا ئیرانێڤە، لەوما ل سالا 1998 شەر راوستاند، حەتا ل وی دەمی بۆ عیراقێ و تورکیا و ئەمریکا هێلا سوربوو کو ئیران لسەر هەمی کوردستانێ یا زالبیتن.

پشتی سالا 2003 دەستهەلاتا عیراقێ یا نوی یا شیعی یارمەتی دەربوویە بۆ ئارمانجێن ئیرانێ، ب تايبەتي پشتی سالا 2011 سوپایێ ئەمریکا خۆ ژ عیراقێ ڤەکێشای، هێز و گرۆپێن شیعی ب پشتەڤانیا ئيرانێ ب تەمامی کونترۆلا عیراقێ کریە، و ل دەمێ داعش ل سالا 2014 پەیدابووی دەرفەتەکا باشتر بۆ ئیرانێ و شیعێن عیراقێ هاتە پێش بۆ دامەزراندنا حەشدا شەعبی، ئارمانج و ستراتیجیەتا دامەزراندنا ئەڤێ هێزێ ئەوە کو بۆ 100 سالێن دیتر و پتر پارێزگاریێ ژ دەستهەلاتا شیعی بکەن کو چ هێزێن سونی یان سوپایێ عیراقێ نەشێن دەستهەلات و سیستەمێ شیعی ل عیراقێ ب گوهۆرن.

دەربارەی سلێمانیێ

جهێ جوگرافیێ سلێمانیێ د چارچووڤێ سنورێ بەرژەوەندیێن ئیرانێدایە، پشتی وەغەرا مام جەلال تەلەبانی، ئیران باش شیایە ئێکەتیێ بۆ بەرژەوەندیێن خۆ بکاربینیتن، هەر چەندە سەرکردایەتیا نوی یا ئێکەتی خۆ ب هەڤپەیمانێن لوبیێ شیعی یێ هەرێمی دزانیتن، بەلێ د جێبەجێکرنا سیاسەتێدا پێچەوانە بوویە، بۆ نمونە بەری 16 ئوکتۆبەرێ ئێکەتیێ دەستهەلاتا رەها ل کەرکوکێ هەبوو، لێ پشتی 16 ئوکتۆبەرێ نەبتنێ هیچ رۆلەک ل کەرکوکێ نەما بەلکو حەشدێ وێنێ تالەبانی ژ بارەگایێ پارێزگەها کەرکوکێ ئیناخۆار و پەیکەرێ تالەبانی ژی ل جهی وی نەهێلا و ئەو هەمی سوزێن داینە ئێکەتی هیچ جێبەجێنەکرن، واتە بتنێ ئێکەتی بۆ بەرژەوەندیێن خۆ بکاردئینن.

ژلایەکێ دیترڤە هیچ لایەنەکێ سیاسی ل سلێمانیێ نینە رەخنێ ل سیاسەتا حکومەتا عیراقێ و کریارێن حەشدا شەعبی و سیاسەتا ئیرانێ یا بەرامبەری کوردستانێ بگریتن، بەلکو بتنێ یا بۆ وان یا رەوایە هێرشا راگەهاندنێ و رەخنێ بکەنە سەر پارتی.

هەر پشتی 16 ئوکتوبەرێ حەشدێ و سوپایێ عیراقێ هەولدا بەرەڤ هەولێر و دهوکێ ڤە بچن، لێ ل پردێ و سحێلا هاتنە شکەستن، پشتی ئەڤێ رویدانێ بەغدا سیاسەتەکا دیتر دژی کوردستانێ بکارئینایە، ئەو ژی بکارئینانا دەستهەلاتا یاسایی برێکا زۆرینەیا پەرلەمانی و دادگەها فیدرالی یا بلند بوویە، ئارمانج ژ ڤێ سیاسەتێ ئەوە کو ب قەیرانا ئابوری دەستهەلاتا هەلێرێ نەچار بکەن، تەسلیمی فشارێن بەغداببن.

ژلایەکێ دیترڤە سیاسەتا دابرینا کوردستانێ ب جیهانا دەرڤە، برێکا کونترولکرنا نەفتا هەرێمێ و رێک نەدانا ب فروتنا وێ، مەرەم ژێ ئەوە کو وان کومپانیێن نەفتێ یێن ل کوردستانێ کار دکەن نەچاربن کارێ خۆ ل کوردستانێ ڤەگوهێزن بۆ ناڤەراست و باشورێ عیراقێ، و دوماهیک ب بەرژەوەندیێن ئابوریێن روژئاڤا ل کوردستانێ ببینن داکو پشتەڤانیێ هەبوونا هەرێمێ هەمبەری بەغدا نەکەن، دیسان ئەو پروژێ دەرئینانا غازا کوردستانێ و گەهاندن وێ ب بازارێ روژئاڤا دوماهیک بینن، هەر چەندە لوبیێ شیعی هەولێن زۆر ددەن بەڤێ سیاسەتێ ب پشتەڤانیا هندەک لایەنێن سیاسی یێن کوردی سەرکەفتنێ بینیتن.

پرسیار ئەوە ئایا ئەو هەمی خەبات و قوربانیدانا کورد و کوردستانێ داین، هوسا ب ساناهی دەستا ژ دەستکەفت و مافێن خۆ یێن رەوا بەربدەن ژ پێخەمەت چ؟ باشترین بەرسڤ هەمبەری ئەڤێ سیاسەتێ، پەیاما سەرۆک بارزانی بوویە (یان کوردستان یان نەمان).