پەروەر عزەت

پشتى کەفتنا کۆمارا کوردستانێ ل 15 کانوونا ئێکێ سوپایێ ئیرانێ دەست بسەر باژێرێ مهابادێ داگرت . قازی محمەد، سەرۆککومارێ کوردستانێ ئالایێ پیرۆزێ کوردستانێ رادەستی بارزانییێ نەمر دکەت، بارزانییێ نەمر دەست ژ خەبات و تێکوشانێ بەرنەدان و لگەل هەڤالێن خۆ بەرەف ئێکەتییا سۆڤیەت کەفتنە رێ. ل 18 خزیرانا 1947ێ گەهشتە سۆڤیەتێ و پشتی 12 سالان ژ مانا بارزانی ل ئێکەتییا سۆڤیەت،ل 26 چریا ئێکێ یا 1958 زڤریڤە کوردستانێ و ل ئیلوونا 1961 شورەشا ئیلوونێ ل دژی دەست هەلاتدارێن ئیراقێ راگەهاند. خەبات و بزاڤێن وی یێن مەزن ژبۆ سەربەخۆیا کوردستانێ د بەردەوام بوون هەتا ئێکێ ئدارا  1979 بارزانییێ نەمر وهغەرا دووماهییێ دکەت.

ب درێژەپێدانا شورەشا ئیلوونێ  ل 26ێ گولانا 1976ێ ب سەرکردایەتییا سەرۆک مسعوود بارزانی کورێ مەلا مستەفا بارزانییێ نەمر  شورەشا گولانێ دەستپێدکەت و جارەکادی کوردستانێ دکەتە گورەپانا خەبات و بەرخۆدانێ لگەل پێشمەرگەیێن کەڤن یێن ئیلوونێ شورەشا خۆ رێکخستەڤە وەک دریژەپێدان ب شورەشا مەزن یا ئیلوونێ کو ب رێبەرایەتییا بارزانییێ نەمر و پارتی دیموکراتی کوردستان دەست پێکربوو . خەبات و تێکوشان یا بەردەوام بوو هەتا 2ێ ئادارا 1988ێ  و پێکئینانا بەرەیێ کوردستانی ب رێبەرایەتییا سەرۆک بارزانی هاتە دامەزراندن کو پێک هاتبوو ژ (8) حزبێن کوردستانێ :-پارتی دیموکراتی کوردستان،ئێکەتییا نیشتیمانی یا کوردستان،حسک، پسکو، پارتی گەل، حزبا زەحمەت کێشێن کوردستانێ، حزبا شیوعی کوردستان-ئیراق و بزوتنەوەی دیموکراتی ئاشۆر . شەهید ئدریس بارزانی ب ئەندازیارێ دروستکرنا بەرەیێ کوردستانێ دهێتە دانان و سەرۆک مەسعوود بارزانی رۆلەکێ گرنگ و ئێکلاکەر د دامەزراندن و رێڤەبرنا بەرەیێ کوردستانێ دا هەبوو ب تایبەت ل دەمێ سەرپەرشتیکرنا راپەرینا سالا 1991ێ یا گەلێ کوردستانێ.

ئەڤ بزاڤ و خەباتێن مەزن یێن هەردوو شورەشێن ئیلوون و گولانێ ب سەروکایەتییا بارزانییێ نەمر بوونە ئەگەرێ راپەرینا سالا 1991ێ.

ل (5/3/1991) ل باژێرێ رانیە ل دەمژمێر 9ێ سپێدێ چریسکا سەرهلدانێ هەلبوو، خەلکێ باژێری کۆمبوون هێرش کرە سەر یەکەیێن سەربازی و حکومی یێن رژێما بەعس یا گور ب گور و باژێر ژ چەکدارێن بەعس پاقژکر.  راپەرینێ هەمی باژێرێن کوردستانێ ڤەگرتن و جەماوەرێ کوردستانێ رژیانە سەر جاددە و کولانان لگەل پێشمەرگەیێن بەرەیێ کوردستانێ  ب سەروکایەتییا بارزانی ،هەمی باژێرێن کوردستانێ ژ چەکدارێن بەعس یێن گور ب گور پاقژکرن . پشتی رزگارکرنا هەمی باژێر و باژێرکێن کوردستانێ، تاکە باژێر مابوو کو بهێتە رزگارکرن باژێرێ کەرکووکێ بوو، ژبەر ڤێ چەندێ سەرجەم لایەنێن سیاسی یێن کوردستانێ لگەل جەماوەرێ کەرکووکێ پێکڤە ئامادەکاری کرن و ل روژا (21/3 /1991) باژێر ب تەمامی ئازادکر، ب خۆینا دەهان شەهیدێن پێشمەرگەی و جەماوەری ئەڤ دەستکەفتا مەزن یا نەتەوەیی هاتە تومارکرن .

دەستکەفتێن سەرهلدانێ :

• ئێکگرتن و ئێکرێزییا هەمی پارتییێن سیاسی و وەلاتییێن کوردستانی ب تەمامییا نەتەوە و ئایینان ڤە ل همبەری رژێما داگیرکەر یا بەعس و رامالین و پاقژکرنا تەمام یا پۆلیس و سوپایێ رژێما بەعس.
• گەهشتنا هاوار و نالینێن گەلێ کوردستانێ بوو کۆمەلگەها نێڤدەولەتی ،ئەڤەژی بۆ ئەگەر ل (5ی نیسانا 1991) بۆ ئێکەم جار د مێژوویا کوردان دا کۆمەلگەها نێڤدەولەتی ،د چارچووڤێ رێکخراوا نەتەوەیێن ئێکگرتی دا ، ب بریارا جڤاتا ئاسایشا نێڤدەولەتی بریارەکا مەزلووم کو ب بریارا(688) یا بەرنیاسە د بەرژەوەندیا گەلێ کوردستانێ دا دەربێخیت کو هێلا (36) یا ناوچەیا دژەفرین دیارکر و رژێما ئیراقێ پابەندکر ب کێشانا وان بۆ دەرڤەی هێلا 36 و نەبەزاندنا ڤی سنووری.
• ئێکەم پەرلەمانێ کوردی و حکومەتەکا بنکەفراوان یا يئێکگرتییا کوردستانێ هاتە دامەزراندن.-
• ئەڤ پەرلەمان و حکومەتا زێدەتر ژ 30 سالانە کاروانێ خزمەت گوزاری و ئاڤەدانییێ ب رێکخستی، کو ل (19/5/1992) هاتە هەلبژارتن و ل (4/6/1992) ئێکەم کۆمبوونا خۆ ل هەولێرا پایتەخت سازکر، و ئێکەم جار ل (4/5/1992) فیدرالییەتا کوردستانێ راگەهاند.