هه‌ڤڕكییا ناڤمالییا سوننى ل سه‌ر پۆستێ سه‌رۆكێ په‌رله‌مانێ ئیراقێ گه‌رم دبیت
بەلاڤ بکە
گاڤ
هه‌ڤڕكییه‌كا مه‌زن د ناڤمالییا سوننى دا ل سه‌ر پۆستێ سه‌رۆكێ په‌رله‌مانێ ئیراقێ ژ بۆ ده‌ستنیشانكرنا سه‌رۆكه‌كێ نوى هه‌یه پشتى دویركرنا محه‌مه‌د حه‌لبووسى به‌رى پێنج هه‌یڤان ژ وى پۆستى ب بڕیارا دادگه‌ها فیدرالى یا ئیراقێ. نویترین ڤه‌لڤینێن سوننه‌یان چنه؟ پۆستێ سه‌رۆكێ په‌رله‌مانى دێ به‌هرا كێ بیت؟ و ئالنگارى چنه؟
هه‌لبژارتنا سه‌رۆكه‌كێ نوى بۆ په‌رله‌مانى
پارتا تهقهدوم یا محه‌مه‌د حه‌لبووسى داخواز دكه‌ت پۆست هه‌ر بۆ وان بمینیت چونكى ئه‌و بهێزترین هێزا سوننى یه د په‌رله‌مانى دا ب هه‌بوونا 43 كورسییان، ل ده‌مه‌كێ هه‌ڤڕكێن وێ هه‌ر ئێك ژ هه‌ڤپه‌یمانیێن سه‌روه‌رى، عه‌زم و حه‌سم دبینن كو پۆست به‌هرا سوننه‌یانه ب گشتى.
ل گۆره‌ى په‌یره‌وێ ناڤخۆ یێ په‌رله‌مانى، هه‌ر ده‌مێ پۆستێ سه‌رۆكێ په‌رله‌مانى ژ به‌ر هه‌ر ئه‌گه‌ره‌كێ ڤالا ببیت، پێدڤیه سه‌رۆكه‌كێ نوى د ئێكه‌م روینشتنا ل دویڤ دا ب پڕانییا ره‌ها بهێته هه‌لبژارتن، په‌رله‌مانێ ئیراقێ ل رۆژا 13ى كانوینا دوێ یا بۆرى روینشتنه‌كا نه‌ئاسایى بۆ هه‌لبژارتنا سه‌رۆكه‌كێ نوى بۆ په‌رله‌مانى گرێدابوو و تێدا به‌ربژارێ تهقهدوم شه‌علان كره‌یم پترین ده‌نگ بده‌ستڤه‌ئینابوون ئه‌و ژى 152 ده‌نگ بوون ژ سه‌رجه‌مێ 314 ده‌نگان، ل دویڤ دا سالم عیساوى هاتبوو ب 97 ده‌نگان و ل دویڤ دا مه‌حموود مه‌شهه‌دانى ب 48 ده‌نگان هاتبوو، ژ به‌ر بده‌ستڤه‌نه‌ئینانا چ ژ به‌ربژاران بۆ پڕانییا ره‌ها یا پێدڤى، ل به‌ر بوو قووناغا دوێ یا ده‌نگدانێ بهێته كرن، لێ ژ به‌ر بگروڤه‌كێشان روینشتن هاتبوو هه‌لگرتن و تا نوكه ژ به‌ر رێكنه‌كه‌فتنا لایه‌نێن سیاسى و كه‌یسێن ل هه‌مبه‌ر دادگه‌ها فیدرالى روینشتنا هه‌لبژارتنا سه‌رۆكێ په‌رله‌مانێ نه‌هاتیه ته‌مامكرن.
بۆ هه‌لبژارتنا سه‌رۆكه‌كێ نوى بۆ په‌رله‌مانى، پێدڤیه به‌ربژارێ سه‌ركه‌فتى نیسابا نیڤ+1 ژ ژماره‌یا كورسیێن په‌رله‌مانى بده‌ستڤه‌بینیت، ئانكۆ ده‌نگێن 166 په‌رله‌مانتاران.
دادگه‌ها فیدرالى به‌رى نوكه ژى سكالایا ل دۆر دروستییا ئه‌ندامه‌تییا په‌رله‌مانتار شه‌علان كره‌یم د جڤاتا نوینه‌ران دا یا كو ژ لایێ یووسف كیلابى، فالح خه‌زعه‌لى و حسێن موئه‌نس ڤه هاتیه تۆماركرن بۆ رۆژا 29ى نیسانێ پاشئێخستبوو.
یاسین عیساوى په‌رله‌مانتار ژ هه‌ڤپه‌یمانییا عه‌زم ل دۆر ئه‌گه‌رێن گیرۆبوونا هه‌لبژارتنا سه‌رۆكه‌كێ نوى بۆ په‌رله‌مانى بۆ گاڤ دبێژیت "رویدانێن ب له‌ز و هاتنا دادگه‌ها فیدرالى بۆ دناڤ بابه‌تى دا بوویه رێگر ل هه‌لبژارتنا سه‌رۆكێ په‌رله‌مانى".
دیار ژى كر "كارێ هه‌ره پێشیێ بۆ سوننه‌یان د نوكه دا تژیكرنا پۆستێ سه‌رۆكێ په‌رله‌مانى یه و د دویڤ دا دێ پلان بۆ هه‌ڤپه‌یمانیێن سوننى بۆ هه‌لبژارتنێن جڤاتا نوینه‌ران یێن بهێت هێنه دانان".
هه‌ڤڕكییا ناڤمالییا سوننى
هه‌ڤڕكییا ناڤمالییا سوننى دناڤبه‌را پارتا تهقهدوم ژ لایه‌كێ ڤه و هه‌ر ئێك ژ هه‌ڤپه‌یمانیێن سه‌روه‌رى، عه‌زم و حه‌سم ژ لایه‌كێ دى ڤه ل دۆر پۆستێ سه‌رۆكێ په‌رله‌مانێ ئیراقێ د به‌رده‌وامن.
سه‌ره‌راى بزاڤێن ناڤبه‌ینكاریێ و دوباره پێكئینانا دانوستاندنان دناڤبه‌را لایه‌نێن سیاسى و ب تایبه‌ت یێن سوننى دا ژ بۆ گه‌هشتنێ ب رێككه‌فتنێ ل سه‌ر به‌ربژاره‌كێ ئێكگرتى یێ سوننى بۆ پۆستێ سه‌رۆكێ په‌رله‌مانى، چ ئاماژه بۆ گه‌هشتنێ ب وێ رێككه‌فتنێ نینن به‌لكو هه‌ر ئالییه‌ك پێداگیریێ ل سه‌ر به‌ربژارێ خۆ دكه‌ت و ژڤانه د ده‌نگدانا په‌رله‌مانى دا به‌ربژارێ سه‌ركه‌فتى بهێته ئێكلاكرن.
ل گۆره‌ى عورفێ سیاسى یێ پشتى سالا 2005 ل ئیراقێ، پۆستێ سه‌رۆكێ په‌رله‌مانى به‌هرا سوننه‌یایه و ئێك ژ جێگرێن وى شیعه‌یه و ئێك كورده، هه‌روه‌سا پۆستێ سه‌رۆكوه‌زیری به‌هرا شیعه‌یایه و پۆستێ سه‌رۆككۆمارى به‌هرا كوردایه.
عه‌بدولعه‌زیز معمارى ئه‌ندامێ پارتا تهقهدوم ل دۆر هه‌ڤڕكییا ل سه‌ر پۆستێ سه‌رۆكێ په‌رله‌مانى بۆ گاڤ دیاركر "دو جه‌مسه‌ر هه‌نه و نابنه سێ، جه‌مسه‌ره‌ك حه‌لبووسى یه كو ئه‌و نوینه‌رایه‌تییا پڕانییا سوننى دكه‌ت و پاشى یێن دى هه‌مى پێكڤه د جه‌مسه‌رێ دى دا دهێن".
ئاماژه ب وێ چه‌ندێ ژى كر "تهقهدوم یا به‌رهه‌ڤه بۆ هه‌ر هه‌لبژارتنه‌كێ چونكى جه‌ماوه‌رێ وێ یێ ئاشكرایه و به‌ره‌ڤ زێده‌بوونێ ڤه دچیت".
ل دۆر كۆمبوونا دناڤبه‌را خزێر خه‌زاعى ئه‌میندارێ گشتى یێ پارتا ده‌عوه ل گه‌ل ئوسامه نجێفى سه‌رۆكێ هه‌ڤپه‌یمانییا حه‌سم یا نیشتیمانى كو ئه‌و چه‌نده وه‌كى ده‌ستپێكه‌كێ بۆ ڤه‌لڤینه‌كا نوى كو هه‌ر ئێك ژ هه‌ڤپه‌یمانییا حه‌سم یا نیشتیمانى و ده‌عوه ب خۆڤه دگریت خواندن بۆ دهێته كرن، وى ئه‌ندامێ تهقهدوم سه‌باره‌ت ڤێ چه‌ندێ گۆت "نوجه‌یفى هه‌ر ژ ده‌مێ 7 سالانه ژ ده‌رڤه‌ى پرۆسێسا سیاسى یه".
ڤه‌لڤینێن سوننه‌یان
هه‌ڤپه‌یمانیێن سووننى د باره‌كێ جێگیر دا نابۆرن، به‌لكو ژێكڤه‌بوون و پرتپرتبوونێن به‌رده‌وام دناڤ دا هه‌نه.
دویماهیك ڤه‌لڤین ژى ل 13ى ئادارا بۆرى بوو، ده‌مێ پێنج سه‌ركرده‌یان ژ هه‌ڤپه‌یمانیێن سه‌روه‌رى و عه‌زم خۆڤه‌كێشانا خۆ ژ وان هه‌ڤپه‌یمانییان راگه‌هاندین.
وان سه‌ركرده‌یان فراكسیۆنه‌كا نوى د په‌رله‌مانى دا ب ناڤێ سه‌داره پێكئینابوون كو ژماره‌یه‌كا په‌رله‌مانتاران چووینه ل گه‌ل وان.
هنده‌ك ژ په‌رله‌مانتارێن فراكسیۆنا سه‌داره پێكدهێن ژ مه‌حموود مه‌شهه‌دانى، خالد عوبه‌یدى، ته‌لال زوبه‌عى، محه‌مه‌د نورى عه‌بد ره‌به و فارس ئه‌لفارس.
ژ لایێ خۆڤه، پارتا تهقهدوم و فراكسیۆنا وێ د جڤاتا نوینه‌ران دا، دوباره پێداگیریێ ل سه‌ر به‌ربژاركرنا شه‌علان كره‌یمى دكه‌ن.
فراكسیۆنا تهقهدوم د په‌رله‌مانێ ئیراقێ دا راگه‌هاند بوو كو پشتى جه‌ژنێ دێ هه‌لبژارتنا سه‌رۆكه‌كێ نوى بۆ په‌رله‌مانى هێته ئێكلاكرن هه‌ڤده‌م دوباره پێداگیرى ل سه‌ر به‌ربژارێ خۆ بۆ پۆستێ سه‌رۆكێ په‌رله‌مانى كر.
په‌رله‌مانتار بورهان ناسر ژ فراكسیۆنا تهقهدوم به‌رى نوكه بۆ گاڤ راگه‌هاند بوو كو گۆتوبێژ دناڤبه‌را فراكسیۆنێن سیاسى و چارچووڤه‌یێ هه‌ماهه‌نگیێ دا ل دۆر هه‌لبژارتنا سه‌رۆكێ په‌رله‌مانى د به‌رده‌وامن، ئه‌ڤ دانوستاندنه پشتبه‌ستنێ ل سه‌ر ئیستیحقاقێن هه‌لبژارتنان دكه‌ن ئه‌وێن كو حكومه‌تا سه‌رۆكوه‌زیر محه‌مه‌د شیاع سوودانى ل گۆره‌ى وێ هاتیه پێكئینان.
ناڤهاتى دیار ژى كربوو؛ فراكسیۆنا تهقهدوم د په‌رله‌مانى دا، مافێ ده‌ستنیشانكرنا به‌ربژاره‌كێ بۆ پۆستێ سه‌رۆكێ په‌رله‌مانى هه‌یه.
ئاشكرا ژى كربوو كو پشتى جه‌ژنێ دێ سه‌رۆكه‌كێ نوى بۆ په‌رله‌مانى هێته هه‌لبژارتن.
ئاماژه ب وێ چه‌ندێ ژى كربوو "په‌رله‌مانتار شه‌علان كره‌یم تا نوكه به‌ربژارێ تهقهدوم بۆ پۆستێ سه‌رۆكێ په‌رله‌مانى یه، هه‌ر كه‌سایه‌تییه‌كا تهقهدوم و چارچووڤه‌یێ هه‌ماهه‌نگیێ ل سه‌ر رێكبكه‌ڤن چ زیان نینن كو پۆستێ وه‌ربگریت".
جڤاتا نوینه‌رێن ئیراقێ تا نوكه نه‌شیایه سه‌رۆكه‌كێ نوى بۆ په‌رله‌مانى ل جهێ محه‌مه‌د رێكان حه‌لبووسى بهه‌لبژێریت ئه‌وێ كو ب بڕیارا دادگه‌ها فیدرالى ئه‌ندامه‌تییا وى د په‌رله‌مانى دا هاتیه ب دویماهیك ئینان.
ژڤان بوو روینشتنا په‌رله‌مانێ ئیراقێ بۆ هه‌لبژارتنا سه‌رۆكه‌كێ نوى ژ به‌رى هه‌لبژارتنێن جڤاتێن پارێزگه‌هان ل ئیراقێ ل 18/12/2023 بۆ هه‌لبژارتنا سه‌رۆكه‌كێ نوى هاتبا كرن، لێ ژ بۆ پشتى هه‌لبژارتنان هاتبوو پاشئێخستن و تا نوكه نه‌هاتیه گرێدان.
په‌رله‌مانێ ئیراقێ به‌رى نوكه د چار بزاڤان دا بۆ هه‌لبژارتنا سه‌رۆكه‌كێ نوى ل جهێ محه‌مه‌د حه‌لبووسى شكه‌ستن ئینابوو، هه‌ر ئێك ژ فراكسیۆنێن سوننى تهقهدوم، سه‌روه‌رى و عه‌زم ژى پێداگیریێ ل سه‌ر به‌ربژارێن خۆ دكه‌ن، شه‌علان كره‌یم به‌ربژارێ تهقهدوم، سالم عیساوى به‌ربژارێ سه‌روه‌رى و مه‌حموود مه‌شهه‌دانى به‌ربژارێ عه‌زم، تا نوكه ژى محسن مه‌نده‌لاوى جێگرێ ئێكێ یێ سه‌رۆكێ په‌رله‌مانى كاروبارێن سه‌رۆكێ په‌رله‌مانى ب نیابه‌ت برێڤه‌دبه‌ت.
