نورهان عەلی

کۆچکرن دیاردەکە د کەڤندا هەبوویە و ئەڤە ژی ژ هندێ دهێت کو ئاکنجیێن دەڤەرەکێ ل ژیانەکا خۆشتر و پر خزمەتگۆزاریتر دگەرن، چەندین جورێن کۆچکرنێ یێن هەین و کۆچکرن ژی لگەل بوورینا دەمی گوهۆڕین بسەردا دهێن و مەرەم ژی دهێنە گوهۆڕین.
د سەردەمێن بووری دا ل دەمێ ڤەدیتنا کێشوەرێن جیهانا نوی ( ئۆسترالیا، ئەمریکا باکۆر و ئەمریکا باشۆر) ل وی دەمی ئاکنجیێن رەسەنێن ڤان دەڤەران د کێم بوون، ژ ئەگەرێ ڤەدیتنا ڤان کێشوەران کۆچکرن پەیدابوو ژ کێشوەرێن دی و ئاکنجیێن ئاسیا و ئەفریقیا و ئەورۆپا بەرەڤ وان کێشوەرێن نوی هاتین ڤەدیتن کۆچکرن. ل وی دەمی دیاردا کۆچکرنێ تشتەکێ پێتڤیێ بوو بۆ ڤان کێشوەران و بوویە جهێ مفایی ژبەر دەڤەرێن نوی و بەرفرەهـ و دەست ب ئاڤاکرنا دەڤەرێ کرن بۆ ژیانێ و هەردو ئالی مفادار بوون.
ئەڤە دکەڤن دا بوو، لێ ئەگەر بەحسێ نوکە بکەین گەلەک گۆهۆڕین یێن پەیدابووین، وەکی وان دەمان ساناهی دیاردا کۆچکرنێ بۆ خۆشکرنا ژیانێ روی نادەت.
ئەگەر بەرێ خۆ بدەینێ کۆچکرن نوکە ژ دەولەتێن رۆژهەلات بەرەڤ دەولەتێن رۆژئاڤایە و کێشوەرێن جیهانا نوی و وەلاتێن خودان ئابورەکێ مەزن و پیشەسازی.
ژبەر ژیانێ و بدەستڤەئینانا پێتڤیێن رێڤەبرنا ژیانێ ل وەلاتێن رۆژهەلات بتایبەت وەلاتێن عەرەبی گەلەک زەحمەت بوویە، ژبەر ڤێ چەندێ پتریا خەلکی چاڤ یێ لسەر دەرکەفتن ژ وەلاتی و کۆچکرنێ و ئەڤ چەندە ژی گەلەک لناڤ چینا گەنجان دا بەربەلاڤە، ژبەرکو هزر دکەن  ئەو وەلاتێن پێشکەفتی دێ هاریکار بن بۆ بدەستڤەئینانا هیڤی و ئارمانجێن وان، ئەڤە دبیت بۆ هندەکا باش بیت لێ بۆ هندەکێن دی بەروڤاژیە.
ئەڤ دیاردە نوکە گەلەک یا زێدە بووی. دەڤەرێن مە کوردستان بگشتی و شنگال بتایبەتی ژ ڤێ چەندێ بێبەهر نەبووینە، ل دەڤەرێن کوردستانێ ئەڤ چەندە گەلەک کێمە ب بەراوردی لگەل قەزا شنگالێ و خەلکێ وێ.
بەری 2014ێ خەلکێ شنگالێ دچوونە دەرڤەی وەلاتی لێ کت کتە و گەلەک کێم و هەر ئەو بوون یێن بۆ خواندنێ و پێشکەفتنا زانستی دچوون، لێ ل پشتی 2014ێ و فەرمانا هاتیە سەر دەڤەرێ و ئاوەرەبوونا وان لکەمپان، ئەڤ چەندە گەلەک زێدە بوو و هەر ژ 2014ێ و تا نها بشێوەیەکێ بەردەوام خەلکێ شنگالێ ب رێکێن جودا کۆچ دکەن.
هەر چ تشت بیت ئەم دبێژن خالێن خۆ یێن ئەرێنی و نەرێنی یێن هەین لێ ئەڤ چەندە جودایە و لایێن وێ یێن نەرێنی پترن و کاریگەرترن.
ئەگەر نوکە پسیار بکەین بۆچی خێزانێن شنگالیان دڤێن بچنە دەرڤە و کۆچ بکەن؟ گەلەک ب رونی ژبەر کو وەستیان ژ هەشت سالێن ئاوارەیێ وەستیان ژ دەربەدەریێ و نەبوونا خزمەتگۆزاریان و خرابیا ژیانێ ل کەمپان. دڤی حالەتی دا دێ چ چێبیت؟!  خێزانەک یا هەی دڤێت کۆچبکەت لێ رێکێن قاچاغ و کرێ یا رێکێ گرانە و نەشێت پەیداکەت و هەمی خێزان  لگەل ئێک بچن، ژبەر ڤێ چەندێ دێ رابیت ب فرێکرنا ئەندامەکێ خێزانێ. 
ئەگەر نموونەکێ بینین دێ بێژین خێزانەکا هەشت ئەندام تێدانە بابی بریار دا بچیت ب مەرەما هندێ پشتی دگەهیت بشێت بشێوەیەکێ یاسای داخوازا خێزانا خۆ بکەت تا بگەهنە دەف وی، ئەڤ چەندە بەلکی چیبیت لێ دێ بسالان ڤەکێشیت و دماوێ ڤان سالان دا دێ چ چێبیت؟! ئەو باب یێ ل رەخەکێ دونیایێ و خێزان یا لرەخەکا دی. هەر ئەندامەکێ خێزانێ دێ بدیڤ حەزێن خۆ کەڤیت بێ هزرکرن و کەس نینە ئاخفتنەکێ بێژیتێ یان شیرەتەکێ لێ بکەت و رێکا راست نیشا بدەت ژ بەر کو بابێ وان نەیێ رونشتیە لسەرێ مالێ و چاڤدێریا خێزانا خۆ ناکەت.
دێ بێژین سال دەرباز بوون و پێتڤیێن کۆچکرنا یاسای درست بوون و ئەو خێزانە چوون و گەهشتنە  وی وەلاتی و وێ ژیانێ یا خەون پێڤە ددیتن، ما بۆ چ تشتیە چوون و گەهشتن وی وەلاتی؟! بۆچیە ئەگەر خێزان  نەمابیت و ژناڤچوبیت!؟ 

هەگەر بهێین هەمان پسیار بشێوەیەکێ دی بکەین
بۆچی گەنج پەنایێ دبەن بەر کۆچکرنێ؟ گەنجێن شنگالیان پتریا وات دەرچویێن زانکۆ و پەیمانگەهانن و خودان بەهرە و زیرەکیا تایبەتن، مامۆستا، نۆشدار، ئەندەزیار، رۆژنامەڤان، مۆزیکژەن، دیزاینەر، تەکنەلۆجی زان، نڤیسکار و تا دوماهیکێ. گەنجێن مە یێن بەهرەدار و خودان زانین کۆچ دکەن ژبەر کو پشتەڤانی ل وان و بەهرەیا وان ناهێتە کرن دەلیڤێن کاری بدەست ناکەڤن رێک بۆ ناهێتە دان ئەو یا هەی پێشکێش بکەت ژبەر ڤێ چەندێ دبینیت کۆچکرن چارەسەریە لێ بەلێ چارەسەریەکا چاوا ؟! 
دێ کۆچکەت برێکێن نەیاسای و قاچاغ، بەرهنگاری گەلەک زەحمەتیان بیت برس و ترس قوتان و ئێشان وەستیان و بەرزەبوون و ئاسێ مان برێکێ ڤە و گرتن و زیدانکرن یان ژی دێ بنە خوارنا گیانەوەران ل دارستانێ. ئەڤە دێ چارەنڤیسێ نیڤەکا وان گەنجان بیت یێن برێکێن قاچاغ کۆچ دکەن لێ سەر ڤان هەمی زەحمەتیان…